ΛΟΓΟΙ ΑΓΙΩΝ (ΠΕΡΙ ΚΑΤΑΛΑΛΙΑΣ, ΠΡΑΟΤΗΤΟΣ ΚΛΠ)

Η ΚΑΤΑΛΑΛΙΑ

ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΚΟΣ

Καταλαλιά σημαίνει γέννημα του μίσους, ασθένεια λεπτή, αλλά και παχιά· παχιά βδέλλα, κρυμμένη και αφανής, πού απορροφά και εξαφανίζει το αίμα της αγάπης. Σημαίνει υπόκριση αγάπης, αιτία της ακαθαρσίας, αιτία του βάρους της καρδιάς, εξαφάνιση της αγνότητας.

Υπάρχουν κόρες που διαπράττουν αίσχη, χωρίς να κοκκινίζουν. Υπάρχουν και άλλες οι οποίες φαίνονται ντροπαλές, και όμως διαπράττουν, κρυφά, χειρότερα αίσχη από τις προηγούμενες. Κάτι παρόμοιο παρατηρούμε και στα πάθη της ατιμίας. Τέτοιες κόρες είναι η υποκρισία, η πονηρία, η λύπη, η μνησικακία, η εσωτερική καταλαλιά της καρδιάς. Άλλη εντύπωση δημιουργούν εξωτερικά και άλλος είναι ο στόχος τους.

Άκουσα μερικούς να καταλαλούν και τους επέπληξα. Και για να δικαιολογηθούν οι εργάτες αυτοί του κακού μου απάντησαν ότι το έκαναν από αγάπη και ενδιαφέρον προς αυτόν που κατέκριναν. Εγώ τότε τους είπα να την αφήσουν αυτού του είδους την αγάπη, για να μη διαψευσθεί εκείνος που είπε: «Τον καταλαλούντα λάθρα τον πλησίον αυτού, τούτον εξεδίωκον» (Ψαλμ. 100:5). Αν ισχυρίζεσαι ότι αγαπάς τον άλλον, ας προσεύχεσαι μυστικά γι’ αυτόν και ας μη τον κακολογείς. Διότι αυτός ο τρόπος της αγάπης είναι ευπρόσδεκτος από τον Κύριο.

Επιπλέον ας μη λησμονείς και τούτο, και έτσι οπωσδήποτε θα συνέλθεις και θα πάψεις να κρίνεις αυτόν πού έσφαλε: Ο Ιούδας ανήκε στην χορεία των μαθητών, ενώ ο ληστής στην χορεία των φονέων. Και είναι άξιο θαυμασμού πώς μέσα σε μία στιγμή ο ένας πήρε την θέση του άλλου!

Όποιος θέλει να νικήσει το πνεύμα της καταλαλιάς, ας επιρρίπτει την κατηγορία όχι στον άνθρωπο που αμάρτησε, αλλά στον δαίμονα πού τον έσπρωξε στην αμαρτία. Διότι κανείς δεν θέλει να αμαρτήσει στον Θεό, μολονότι όλοι αυτοπροαίρετα αμαρτάνουμε.

Είδα άνθρωπο που φανερά αμάρτησε, αλλά μυστικά μετανόησε. Και αυτόν που εγώ τον κατέκρινα ως ανήθικο, ο Θεός τον θεωρούσε αγνό, διότι με την μετάνοιά του Τον είχε πλήρως εξευμενίσει.

Αυτόν που σου κατακρίνει τον πλησίον, ποτέ μη τον σεβαστείς, αλλά μάλλον να του πεις: «Σταμάτησε, αδελφέ. Εγώ καθημερινώς σφάλλω σε χειρότερα, και πώς μπορώ να κατακρίνω τον άλλον»; Έτσι θα έχεις δύο οφέλη, με ένα φάρμακο θα θεραπεύσεις και τον εαυτό σου και τον πλησίον.

Μία οδός, και μάλιστα από τις σύντομες που οδηγούν στην άφεση των πταισμάτων, είναι το να μη κρίνουμε, εφόσον είναι αληθινός ο λόγος του Κυρίου «μη κρίνετε, και ου μη κριθήτε» (Λουκ. 6:37). Όπως δεν συμβιβάζεται η φωτιά με το νερό, έτσι και η κατάκριση με εκείνον που αγαπά την μετάνοια.

Ακόμη και την ώρα του θανάτου του, αν δεις κάποιον να αμαρτάνει, μήτε τότε να τον κατακρίνεις. Διότι η απόφαση του Θεού είναι άγνωστη στους ανθρώπους. Μερικοί έπεσαν φανερά σε μεγάλα αμαρτήματα, κρυφά όμως έπραξαν πολύ μεγαλύτερα καλά. Έτσι εξαπατήθηκαν οι φιλοκατήγοροι, και εκείνο που κρατούσαν στα χέρια τους ήταν καπνός και όχι ήλιος.

Ας με ακούσετε, ας με ακούσετε όλοι εσείς οι κακοί κριτές των ξένων αμαρτιών. Αν είναι αλήθεια, όπως και πράγματι είναι, ότι «εν ω κρίματι κρίνετε, κριθήσεσθε» (Ματθ. 7:2), τότε ας είστε βέβαιοι, ότι για όσα αμαρτήματα κατηγορήσαμε τον πλησίον είτε ψυχικά είτε σωματικά, θα περιπέσουμε σ’ αυτά. Και δεν είναι δυνατόν να γίνει διαφορετικά.

Όσοι είναι αυστηροί και σχολαστικοί κριτές των σφαλμάτων του άλλου, νικιούνται από αυτό το πάθος, επειδή δεν απέκτησαν ακόμη για τα δικά τους αμαρτήματα ολοκληρωτική φροντίδα (γνώση) και μνήμη. Διότι όποιος αφαιρέσει «το περικάλυμμα της φιλαυτίας» και δει με ακρίβεια τα δικά του κακά, για τίποτε άλλο δεν θα φροντίσει πλέον στην ζωή του, αναλογιζόμενος ότι ο χρόνος της ζωής του δεν του επαρκεί για να πενθήσει τις δικές του αμαρτίες, έστω και αν θα ζούσε εκατό έτη, και αν θα έβλεπε ολόκληρο τον Ιορδάνη ποταμό να βγαίνει από τους οφθαλμούς του ως δάκρυ.

Οι δαίμονες μας σπρώχνουν πιεστικά ή στο να αμαρτήσουμε ή, αν δεν αμαρτήσουμε, στο να κατακρίνουμε όσους αμάρτησαν, ώστε με το δεύτερο να μολύνουν οι κακούργοι το πρώτο.

Είδα μερικούς οι οποίοι μυστικά και κρυφά διαπράττουν σοβαρότατα αμαρτήματα, και στηριζόμενοι στην υποκριτική καθαρότητά τους, επιτιμούν με αυστηρότητα αυτούς που υποπίπτουν σε μερικά μικρά σφάλματα, τα οποία και φανερώνουν.

Η κρίση είναι αναιδής αρπαγή του δικαιώματος του Θεού, ενώ η κατάκριση όλεθρος της ψυχής αυτού ο οποίος κατακρίνει.

Όπως η «οίηση» και χωρίς να υπάρχει άλλο πάθος, μπορεί να καταστρέψει τον άνθρωπο, έτσι και η κατάκριση, εάν και μόνη υπάρχει μέσα μας, μπορεί να μας καταστρέψει ολοσχερώς, αφού άλλωστε και ο Φαρισαίος εκείνος της παραβολής εξαιτίας αυτής καταδικάστηκε.

Μη κατακρίνεις και όταν ακόμη βλέπεις κάτι με τους ίδιους τους οφθαλμούς σου, διότι και αυτοί πολλές φορές εξαπατώνται.

Αγιος Ισαάκ ο Σύρος.

Κεφάλαια για την αμαρτία και τη μετάνοια

Συμβουλευτικοί λόγοι

Όποιος δεν απομακρύνεται, με τη θέλησή του, από τα αίτια των παθών, χωρίς να το θέλει σέρνεται από την αμαρτία. Τα αίτια λοιπόν της αμαρτίας είναι αυτά: ο οίνος, οι γυναίκες, ο πλούτος και η ευεξία του σώματος. Όχι ότι αυτά είναι αμαρτίες από τη φύση τους, αλλά η ανθρώπινη φύση επηρεάζεται απ’ αυτά και κλίνει εύκολα προς τα πάθη της αμαρτίας. Γι’ αυτό οφείλει κάθε άνθρωπος να προφυλάγεται απ’ αυτά με ιδιαίτερη φροντίδα. (19)

Αυτός που φοβάται την αμαρτία, θα διαβεί τον επικίνδυνο δρόμο της ζωής του χωρίς προσκόμματα και, όταν αρχίζει να βλέπει σκοτάδι μέσα του ή μπροστά του, θα δει φως ιλαρό. Όταν ένας άνθρωπος φοβάται τις αμαρτίες, ο Κύριος φυλάει τα βήματά του και, όταν γλιστράει στην αμαρτία, τον προλαβαίνει το έλεος του Θεού. Όποιος θεωρεί τα παραπτώματά του μικρά και ασήμαντα, πέφτει σε άλλα, μεγαλύτερα και χειρότερα, και θα τιμωρηθεί επτά φορές περισσότερο, έτσι που κάνει. (20)

Είπε ο άγιος Εφραίμ ότι το καλοκαίρι δεν πολεμάς τον καύσωνα με χειμωνιάτικα ρούχα. Καθε αρρώστια λοιπόν γιατρεύεται με τα δικά της φάρμακα. Και συ, αν τυχόν κυριεύεσαι από φθόνο, γιατί προσπαθείς να πολεμήσεις τον ύπνο;

Όσο το παράπτωμα είναι μικρό και τρυφερό, ξερίζωσέ το, προτού να απλωθεί και ωριμάσει. Μην αμελήσεις, όσο μικρό και να σου φαίνεται το ελάττωμα, γιατί, με τον καιρό, θα το βρεις επάνω σου να σε βασανίζει σαν απάνθρωπος τύραννος, και θα τρέχεις μπροστά του σαν δούλος αιχμάλωτος. Όποιος όμως πολεμάει το πάθος μόλις παρουσιασθεί, γρήγορα το νικάει. (20)

Όποιος είναι άρρωστος και ξέρει ποια είναι η αρρώστιά του, οφείλει να ζητάει την κατάλληλη θεραπεία. Αν λέει στο γιατρό από τι πόνο υποφέρει, είναι κοντά στη θεραπεία του, και θα τη βρει εύκολα. Αν όμως είναι πεισματάρης και δε λέει τίποτε, τότε δυναμώνουν οι πόνοι και, όσο αντιστέκεται στο γιατρό, τόσο περισσότερο τυραννιέται. Κατι ανάλογο συμβαίνει και με τον πόνο της αμαρτίας.

Δεν υπάρχει ασυγχώρητη αμαρτία παρά μόνο η αμετανόητη. Ούτε κανένα χάρισμα του Θεού παραμένει χωρίς προσθήκη, παρά μόνο όταν δεν ευχαριστούμε το Θεό για ό,τι έχουμε. (126-7)

Θυμήσου πόσοι δυνατοί και ενάρετοι άνθρωποι έπεσαν, και ταπεινώσου για τις αρετές που έχεις. Θυμήσου τους παλιούς, που έπεσαν σε βαριά αμαρτήματα και μετάνοιωσαν, και τι υψηλή τιμή αξιώθηκαν, ύστερα, από το Θεό, και θα πάρεις θάρρος στη μετάνοιά σου. (127)

Αυτός που συναισθάνεται τις αμαρτίες του, είναι ανώτερος από κείνον που ανασταίνει νεκρούς με την προσευχή του μέσα στον κόσμο. Αυτός που στενάζει μία ώρα για την ψυχή του, είναι ανώτερος από κείνον που ωφελεί όλο τον κόσμο με τη διδασκαλία του. Αυτός που αξιώθηκε να δει την πραγματική πνευματική του κατάσταση, είναι ανώτερος από κείνον που αξιώθηκε να δει τους Αγγέλους· γιατί αυτός βλέπει με τους νοερούς οφθαλμούς της ψυχής, ενώ εκείνος βλέπει με τους σωματικούς οφθαλμούς. (153)

Αν όλοι είμαστε αμαρτωλοί, και αν κανείς δεν είναι ελεύθερος από πειρασμούς, άρα καμιά αρετή δεν είναι ανώτερη από τη μετάνοια· διότι το έργο της δεν μπορεί ποτέ να τελειώσει μέχρι να πεθάνουμε. Και οι δίκαιοι και οι αμαρτωλοί, όλοι μας, πρέπει πάντα να είμαστε σε μετάνοια, εφόσον θέλουμε να σωθούμε. Και δεν υπάρχει κανένα όριο στην τελείωσή μας, διότι η τελειότητα, και των τελείων ακόμη είναι ατελής. Γι’ αυτό το λόγο και η μετάνοια δεν μπορεί να περιορισθεί ούτε σε ορισμένα χρονικά πλαίσια, ούτε σε ορισμένες πράξεις, μέχρι την ώρα του θανάτου. Να θυμάσαι ότι σε κάθε ηδονή ακολουθεί η αηδία και η πικρότητα. (220)

ΠΛΟΥΤΟΣ ΘΕΟΥ Η ΠΡΑΟΤΗΤΑ

ΛΟΓΟΙ ΑΓΙΩΝ

Ο Άγιος Νεκτάριος σχετικά με την αρετή της πραότητος στο «Γνώθι σαυτόν», λέγει: «Η πραότητα είναι ηρεμία ψυχής, που αγαπάει τον Θεό και τον πλησίον της. Η πραότητα είναι αρετή αγαπητή στον Θεό, που ευχαριστεί όσους βλέπουν την εικόνα της. Η ημερότητα του χαρακτήρος της ξεχύνεται σαν ομορφιά που διανθίζει με χάρη όλο το ήθος του και φέρνει ευχαρίστηση σε όσους την βλέπουν. Η πραότητα είναι πλούτος ανεκτίμητος, είναι θεϊκό όνομα, είναι ουράνιο χάρισμα, είναι σκάλα, που ανεβάζει τον άνθρωπο στον ουρανό. Η πραότητα κάνει τον άνθρωπο εικόνα του πράου Ιησού, που θερμαίνει την καρδιά του. Η πραότητα ακολουθείται από την ταπεινοφροσύνη, την ανεξικακία και την υπομονή. Ο πράος είναι ευμενής και ευγενικός προς όλους και σε όσους αμαρτάνουν με επιείκεια φέρεται. Δεν μαλώνει, δεν βλαστημάει, δεν βρίζει, αλλά με αγάπη διορθώνει όσους φταίνε».

Ο Μέγας Βασίλειος στις Ασκητικές Διατάξεις, αναφέρει: «Η αγανάκτηση τον κατάλληλο χρόνο αρμόζει και σε αυτούς, που έχουν περί πολλού την πραότητα. Γιατί και ο Μωυσής, που μαρτυρήθηκε ως ο πραότερος από όλους τους ανθρώπους, όταν το απαίτησε ο καιρός, αγανάκτησε κι έφτασε σε τέτοιο σημείο ταραχής, ώστε να εκδηλώσει την αγανάκτηση μέσω του φόβου των ομοφύλων, αφ᾽ ενός μεν όταν κατασκεύαζαν τον μόσχο, αφ᾽ ετέρου δε όταν μιάνθησαν μέσω του Βεελφεγώρ. Ώστε είναι δυνατόν και ο πράος ακόμη να αγανακτεί, όπως ορίζει η λογική και να μη καταστρέφει την αρετή της πραότητος. Το να μένει δε κάποιος ασυγκίνητος ή να μη αγανακτεί, όπως επιβάλλεται, δεν σημαίνει πραότητα, αλλά αργία της φύσεως».

Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας λέγει για το πώς θα πρέπει να συμπεριφερόμαστε στους ανθρώπους: «Σε κακολόγησε; Συ παίνεψέ τον. Σε ύβρισε; εγκωμίασέ τον. Σκέφθηκε κακό εναντίον σου; Ευργέτησέ τον, άμειβέ τον με τα αντίθετα, εάν φυσικά φροντίζεις οπωσδήποτε για την σωτηρία εκείνου και δεν θέλεις να ικανοποιήσεις το πάθος σου παίρνοντας εκδίκηση. Και όμως», λέγει, «πολλές φορές, που απόλαυσε μακροθυμία, έγινε χειρότερος. Αυτό δεν οφείλετε σε σένα, αλλά σε αυτόν. Θέλεις να μάθεις εκείνα, που έπαθε ο Θεός;

Τα θυσιαστήριά του κατέσκαψαν, τους Προφήτες του φόνευσαν, και όλα τα υπέφερε. Δεν μπορούσε να ρίξει κεραυνό από τον ουρανό; Αλλά όταν έστειλε τους Προφήτες και φόνευσαν αυτούς, τότε έστειλε τον Υιό του. όταν ασέβησαν περισσότερο, τότε τους ευεργέτησε περισσότερο».