Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΟΥ ΤΙΧΒΙΝ

Στην Ελλάδα η ιερή εικόνα της Παναγίας του Τιχβίν της Ρωσίας (pics)

ΕΚΚΛΗΣΙΑ 29.03.2019 13:26

Τελευταία Ενημέρωση 20.05.2019 15:16

Μαρίνα Ζιώζιου

Ο Ιερός Προσκυνηματικός Ναός της Αγίας Βαρβάρας υποδέχεται την ιερή εικόνα της Παναγίας του Τιχβίν

Την ιερή εικόνα της Παναγίας Οδηγητρίας και Ελεούσης του Τιχβίν της Ρωσίας (παλαιού αντιγράφου του 1700) υποδέχεται η Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος στον Ιερό Προσκυνηματικό Ναό της Αγίας Βαρβάρας του ομώνυμου δήμου της Αττικής, την Κυριακή 31 Μαρτίου, στις 18:30.

Θα ακολουθήσει Κατανυκτικός Εσπερινός, Ιερά Παράκληση στην Υπεραγία Θεοτόκο και Αγιασμός χοροστατούντος του Θεοφ. Επισκόπου Φαναρίου, Γενικού Διευθυντή της Αποστολικής Διακονίας. Καθημερινά, από την Δευτέρα 1 Απριλίου μέχρι και την Παρασκευή 12 Απριλίου, θα τελούνται με πρόγραμμα Όρθρος- Θεία Λειτουργία, Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία (πρωινή και εσπερινή), Ιερά Παράκληση, Ευχέλαιο και η Ακολουθία των Χαιρετισμών.

Η εικόνα της Παναγίας του Τιχβίν

Η ιερή εικόνα της Παναγίας του Τιχβίν είναι μια από τις πιο αγαπημένες και σεβαστές εικόνες των Ρώσων. Φυλάσσεται στη μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην πόλη Τιχβίν και είναι ένα έργο σπάνιας ομορφιάς που φέρει τα χαρακτηριστικά του εικονογραφικού τύπου της Οδηγήτριας και της Ελεούσας.

Η αρχαία παράδοση

Με βάση την αρχαία παράδοση η ιερά εικόνα της Παναγίας του Τιχβίν είναι έργο του Ευαγγελιστού Λουκά. Ο Απόστολος Λουκάς έστειλε την εικόνα μαζί με το κείμενο του Ευαγγελίου και τις Πράξεις των Αποστόλων ως δώρο στον Θεόφιλο, τον άρχοντα της Αντιόχειας. Αργότερα, κατά τον 5ο αιώνα, η αγία αυτοκράτειρα Ευδοκία (460 μ.Χ.), μετέφερε την ιερά εικόνα από την Αντιόχεια στην Κωνσταντινούπολη και την κατέθεσε στον περίφημο ναό των Βλαχερνών.

Στην περίοδο της εικονομαχίας (726-843 μ.Χ.) η σεπτή εικόνα ήταν κρυμμένη στη Μονή του Παντοκράτορος. Μετά τον θρίαμβο της Ορθοδοξίας, μεταφέρθηκε πάλι στο ναό των Βλαχερνών, από όπου, στις 26 Ιουνίου, όπως αναφέρει το Συναξάρι, εξαφανίσθηκε με θαυματουργικό τρόπο 70 χρόνια πριν την άλωση της Πόλης από τους Μωαμεθανούς.

Η παράδοση λέει ότι όταν κάποιοι Ρώσοι έμποροι πήγαν στην Κωνσταντινούπολη, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Νείλος τους ρώτησε εάν ξέρουν κάτι για την εικόνα της Παναγίας με το βρέφος, η οποία εξαφανίσθηκε ξαφνικά. Από τις περιγραφές κατάλαβε ότι η εικόνα βρίσκεται στο Τιχβίν και ότι αυτό ήταν το θέλημα της Παναγίας. Ο Πατριάρχης τους μίλησε για τη «συνήθεια» της θαυματουργής αυτής εικόνας να φεύγει από την Κωνσταντινούπολη, ταξιδεύοντας επάνω στο νερό και να πηγαίνει όπου η θεία πρόνοια και φροντίδα ορίζει. Μετά από λίγο καιρό γύριζε πάλι και έπαιρνε τη θέση της στο ναό.

Είναι αξιοπρόσεκτο πάντως, ότι κατά την δεκαετία του 1380, επί Μεγάλου Δουκός Αγίου Δημητρίου (Ντονσκόϋ), πολλές εικόνες της Θεοτόκου του εικονογραφικού τύπου της Οδηγητρίας, στον οποίο ανήκει και η εικόνα της Παναγίας του Τιχβίν, μεταφέρθηκαν στην Αγία Ρωσία.

Το γεγονός της ευρέσεως της ιεράς εικόνας

Η εύρεση της εικόνας της Παναγίας έγινε, το 1382, με τον ακόλουθο θαυμαστό τρόπο: στην περιοχή του Νόβγκοροντ, κοντά στη λίμνη Ονέγκα, κάποιοι αλιείς που ψάρευαν, είδαν ξαφνικά να εμφανίζεται ένα εκτυφλωτικό φως το οποίο τους φώτισε. Ήταν η εικόνα της Παναγίας που έλαμπε σαν τον ήλιο και η οποία μετά από λίγο εξαφανίσθηκε. Με τον ίδιο τρόπο η εικόνα της Παναγίας εμφανιζόταν θαυματουργικά σε διάφορα μέρη της περιοχής μέχρι που τελικά βρέθηκε στις όχθες του ποταμού Τιχβίν. Οι κάτοικοι της περιοχής είδαν την εικόνα να στέκεται ψηλά μέσα σε ένα στεφάνι από υπέρλαμπρο φως. Έπεσαν στα γόνατα και παρακάλεσαν με δάκρυα την Θεομήτορα να κατεβάσει την εικόνα της στη γη. Και εκείνη κατήλθε.

Εκεί οι ευλαβείς Χριστιανοί άρχισαν να κτίζουν, προς τιμήν της Παναγίας, ένα μικρό ξύλινο ναό στον οποίο τοποθέτησαν την εικόνα της Θεοτόκου.

Αλλά ούτε εδώ έμεινε για πολύ η Παναγία. Πάλι εξαφανίσθηκε, για να εμφανισθεί κοντά σ’ ένα δασοσκέπαστο βουνό που ήταν κοντά στο Τιχβίν.

Οι Χριστιανοί άρχισαν να προσεύχονται και τότε η εικόνα κατήλθε στα χέρια τους. Αποφάσισαν να ξεχερσώσουν την περιοχή του δάσους και να χτίσουν εκεί έναν ναό για την εικόνα. Αλλά και πάλι η Παναγία έφυγε και τη βρήκαν λουσμένη στο φως δύο βέρστια μακριά από το βουνό, σ’ έναν τόπο στα ανατολικά του ποταμού Τιχβίνκα.

Εκεί θα έμενε πλέον οριστικά. Κατά τις αρχές του 16ου αιώνα ο Μέγας Ηγεμόνας Βασίλειος Γ΄ Ιβάνοβιτς έδωσε εντολή και στη θέση του μέχρι τότε ξύλινου ναού χτίσθηκε ένας λιθόκτιστος ναός.

Με εντολή του Τσάρου Ίβάν Δ΄ του Τρομερού (1533-1584), που επισκέφθηκε το Τιχβίν για να προσκυνήσει την εικόνα, ιδρύθηκε εκεί το έτος 1560 ανδρικό μοναστήρι, με την ευλογία του Αρχιεπισκόπου Νόβγκοροντ Ποιμένος.

Τα θαύματα της Παναγίας

Τον 17ο αιώνα η Παναγία έσωσε την πόλη του Τιχβίν και το μοναστήρι από τους Σουηδούς, καθώς και την πόλη του Νόβγκοροντ. Το μοναστήρι υπερασπιζόταν, το 1613, με λίγους άνδρες ο Σεμέν Βασίλιεβιτς Προσοβόφσκι.

Οι πολιορκητές Σουηδοί εξαγριωμένοι αποφάσισαν να ισοπεδώσουν το μοναστήρι. Τότε μια ευλαβεστάτη γυναίκα, που λεγόταν Μαρία και που δύο χρόνια πριν, όντας εκ γενετής τυφλή, είχε αποκτήσει το φως της με θαύμα της Παναγίας του Τιχβίν, είδε σε όραμα τη Θεομήτορα, «Πες σε όλους», την πρόσταξε, «να περιφέρουν την εικόνα μου στα τείχη και θα δουν το έλεος του Θεού».

Όταν διαδόθηκε η είδηση της θεομητορικής εμφανίσεως, οι πολιορκητές πανικόβλητοι άρχισαν να φεύγουν τρέχοντας μακριά από τη μονή. Άλλη μια φορά οι Σουηδοί ήλθαν για τρίτη φορά με σκοπό την καταστροφή της μονής. Οι μοναχοί σκέφθηκαν τότε να πάρουν την εικόνα της Παναγίας και να φύγουν για τη Μόσχα. Διαπίστωσαν, όμως, με δέος και έκπληξη πως η εικόνα ήταν ασήκωτη. Με κανένα τρόπο δεν κατάφεραν να τη μετακινήσουν από τη θέση της. Κατάλαβαν, λοιπόν, πως ήταν θέλημα της Θεοτόκου να μείνει εκεί, για να υπερασπισθεί η ίδια το μοναστήρι της. Στο μοναστήρι παρέμειναν οι μοναχοί που βρήκαν ακόμη κάποιους πιστούς και θαρραλέους μαχητές. Έστειλαν κατασκόπους για να συγκεντρώσουν πληροφορίες για την προέλαση και τη δύναμη του στρατού. Ο Σουηδικός στρατός ήταν αναρίθμητος. Αλλά η Δέσποινα του κόσμου δεν άφησε τους Σουηδούς να πλησιάσουν. Σε απόσταση μισής ημέρας από τη μονή, πίσω από τον ποταμό Σιάσι, τους φάνηκε ότι ένα τεράστιο και πάνοπλο στράτευμα τους περικύκλωσε με αστραπιαία ταχύτητα. Ανήμποροι να το αντιμετωπίσουν, οι Σουηδοί τράπηκαν σε φυγή άτακτη και διαλύθηκαν.

Με τη χάρη της εικόνας της Παναγίας, το 1771, ο λαός θεραπεύθηκε από την επιδημία της πανώλης. Οι Χριστιανοί σέβονταν το ιερό εικόνισμα της Παναγίας και απέδιδαν πάντοτε τιμές ευλάβειας με τις προσευχές και τις δεήσεις τους. Γι’ αυτό και την λιτανεύουν 24 φορές το χρόνο, την θεωρούν. προστάτιδα της οικογένειας και εκείνη που θεραπεύει ιδιαίτερα τα μικρά παιδιά. Την ίδια αυτή εικόνα είχαν συνοδεία τους οι Ρώσοι στρατιώτες στην εποχή του Πατριωτικού Πολέμου κατά του Ναπολέοντα το 1812 και τους βοήθησε στην ηρωική μάχη της πεδιάδας του Μποροντίνο, ενώ στη συνέχεια η εικόνα είχε μεταφερθεί και στα τάγματα πολιτοφυλακής του Κριμαϊκού Πολέμου κατά τα έτη 1855-1856.

Το 1920, τα στρατεύματα των Σοβιέτ έκλεισαν το μοναστήρι της Παναγίας και η εικόνα της Θεοτόκου μεταφέρθηκε στο Εθνογραφικό Μουσείο. Παρ’ όλα αυτά εικόνα της Παναγίας του Τιχβίν, με εντολή του ίδιου του Στάλιν στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μεταφερόταν με ένα αεροπλάνο που πετούσε επάνω από τη Μόσχα και τα ναζιστικά φημολογείται ότι η στρατεύματα δεν κατάφεραν ποτέ να καταλάβουν τη ρωσική πρωτεύουσα. Αργότερα οι Γερμανοί, το Νοέμβριο του 1941 κλέβουν όλα τα κειμήλια και τις εικόνες. Η εικόνα της Θεομήτορος μεταφέρθηκε πρώτα στο Πσκώβ και έπειτα στη Ρίγα της Λιθουανίας.

Η ιδιαιτερότητα των ρωσικών εικόνων

Η καλλιτεχνική ιδιαιτερότητα των ρωσικών εικόνων που διακινούνταν, ήδη από το 16ο αιώνα, στον ελληνικό και όχι μόνο χώρο ήταν πλέον στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα αναγνωρίσιμο είδος και κατείχαν μια διακριτή και σημαντική θέση στη φαντασιακή πρόσληψη της Ρωσίας από τους Ορθόδοξους Χριστιανούς της Ανατολής.

Πολλές από τις εικόνες αυτές που διακινούνταν σε όλα τα Βαλκάνια και την ανατολική Μεσόγειο από το 16ο ως τις αρχές του 20ου αιώνα βρίσκονται σήμερα διάσπαρτες σε μουσειακές, εκκλησιαστικές, μοναστηριακές και ιδιωτικές συλλογές, όχι μόνο στην πατρίδα μας, αλλά και στον ευρωπαϊκό χώρο.

Οι εικόνες αυτές στην πλειονότητά τους συνδέονταν με τις ιδιωτικές μορφές ευλάβειας, φυλάσσονταν στα οικιακά εικονοστάσια και αποτελούσαν οικογενειακά κειμήλια.

Όσον αφορά στη θεματική και εικονογραφική τους απεικόνιση, πολυπληθέστερες είναι οι εικόνες της Παναγίας και πρωτίστως τα αντίγραφα των πιο δημοφιλών εθνικών θαυματουργών εικόνων της Ρωσίας: της Παναγίας του Βλαντίμιρ, του Καζάν, του Σμολένσκ και του Τιχβίν.