Ο βυζαντινός ναός του 13ου αιώνα στο Λεσίνι

Ένα στολίδι βυζαντινής τέχνης, μεγάλης ιστορικής σημασίας, αλλά και της παράδοσης που είναι συνυφασμένη με τις συνήθειες του χωριού.
Το μικρό βυζαντινό εκκλησάκι που είναι αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου αποτελεί το σήμα κατατεθέν του Λεσινίου και θεωρείται το σπουδαιότερο αξιοθέατο για του λάτρεις του θρησκευτικού τουρισμού. Η κατασκευή του άρχισε στα χρόνια των Δεσποτών της Ηπείρου και με βάση τα τυπολογικά, μορφολογικά και διακοσμητικά στοιχεία του υποστηρίζεται πως χτίστηκε στα τέλη του 13ου αιώνα.

Η τοιχοδομία του μνημείου κατασκευάστηκε με πλινθοπερίκλειστο σύστημα. Οι ορθογώνιοι, αλλά όχι πάντοτε γωνιασμένοι, λίθοι τοποθετούνται σε οριζόντιες στρώσεις και χωρίζονται με μια σειρά πλίνθων ενώ κάθετα στους αρμούς οι πλίνθοι μπαίνουν διπλές. Εξαίρεση αποτελεί το σύστημα τοιχοδομίας της κεντρικής αψίδας, που χτίζεται με πλίνθους ολόκληρη, από 1.90 μ. και πάνω.

Ο κύριος στόχος του κατασκευαστή ήταν να οργανώσει πλούσια κεραμοπλαστική διακόσμηση. Η διακόσμηση αυτή αναδεικνύει πράγματι την αψίδα. Είναι ενδεικτική η ποικιλία των σχεδίων. Το τύμπανο πάνω από το τρίλοβο παράθυρο κοσμείται με ομόκεντρες πλίνθινες καμπύλες, ενώ οι τυφλές αψιδώσεις στις πλάγιες πλευρές, που είναι ισοϋψείς προς το αψίδωμα του τρίλοβου παραθύρου, διακοσμούνται: η νότια με ορθούς στενόμακρους και σταυρόσχημους μαιάνδρους κάτω και ρομβόσχημα κοσμήματα πάνω και η βόρεια με ομοιόσχημους μαιάνδρους κάτω και κόσμημα τεθλασμένων γραμμών, είδος ιχθυάκανθας, πάνω.

Στη διακόσμηση της κεντρικής αψίδας θα πρέπει να προσθέσουμε τις επίπεδες ταινίες των οπτοπλίνθων και τις οδοντοτές που περιβάλουν τα τόξα ή που περιτρέχουν σε δύο σειρές τις πλευρές κάτω από το γείσο, καθώς επίσης και τη ζωφόρο των μαιάνδρων που ακολουθεί.
Ενισχυτικά στοιχεία της πλαστικότητας της τοιχοδομίας αποτελούν κλειδόμορφα κεραμοπλαστικά κοσμήματα που κοσμούν τις μακριές πλευρές, στο χώρο που βρίσκεται ανάμεσα στα μονόλοβα παράθυρα, καθώς και στην κεντρική αψίδα πάνω από το τρίλοβο άνοιγμα, λείψανα των σκυφίων στον υπερυψωμένο τοίχο του μεσαίου κλίτους και σταυροί σκαλισμένοι πάνω στις πέτρες.

Ο ναός με το πέρασμα των αιώνων, δέχθηκε σημαντικές μεταβολές που άλλαξαν τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του. Παραμένει άγνωστος ο χρόνος κατά τον οποίο η καμαροσκέπαστη στέγη του κλίτους μετατράπηκε σε ξύλινη. Τα δύο δυτικά διαμερίσματα των πλάγιων κλιτών καλύφθηκαν με κυλινδρικές καμάρες, ενώ θα πρέπει να στεγάζονταν με σταυροθόλια, όπως δείχνει άλλωστε το δεύτερο από ανατολικά διαμέρισμα και οι διαγώνιες ακμές του σταυροθολίου που διακρίνονται στο βορειοδυτικό.

Σε μεταγενέστερους χρόνους η στέγη των πλάγιων κλιτών μετατράπηκε σε ξύλινη μονόρριχτη, ενώ ο κατασκευαστής του ναού στα ανατολικά άκρα τοποθέτησε δύο τρουλλίσκους και στα δυτικά έδωσε αετωματική μορφή. Στη νότια πλευρά ανοίχτηκαν δύο μονόλοβα τοξωτά παράθυρα και ανάμεσά τους τοξωτή θύρα.
Προστέθηκε στα χρόνια της τουρκοκρατίας, νάρθηκας, που κατεδαφίστηκε το 1955 με ενέργειες του εκκλησιαστικού συμβουλίου του ναού , έτσι έγινε επέκταση του ναού προς τα δυτικά, για λόγους ευρυχωρίας, υψώθηκε η στέγη και έγινε η κατασκευή του κωδωνοστασίου κ.τ.λ.
Η γιορτή του βυζαντινού ναού γίνεται στις 21 Νοεμβρίου, όπου πραγματοποιείται εκκλησιασμός τις πρωινές ώρες της ημέρας.