ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ

ΕΠΙ ΕΠΙΚΑΙΡΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ

Ἐκδίδεαι ἀπό τό Κέντρο Γνησίας Ὀρθοδόξου Ἱεραποστολῆς ἡ Ἁγία Αἰκατερίνη,

(Διεύθυνσις: Στρογγύλη 194.00 Κορωπί Τ.Θ. 54. Τηλ. 210 60 20 176)

Ὑπεύθυνος: Μητροπολίτης Μεσογαίας καί Λαυρεωτικῆς Κήρυκος

ΑΡΙΘΜ. 131

---

ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ

῾Ομιλία ἐκφωνηθεῖσα ὑπό τοῦ Μητροπολίτου Μεσογαίας καί Λαυρεωτικῆς Κηρύκου, τήν Κυριακήν 19 Μαίου 1997 (Ἐκκλησ. Ἡμερολ.) εἰς τόν ῾Ιερόν Ναόν ῾Αγίου Δημητρίου ᾿Αχαρνῶν Μενιδίου κατά τήν ἀπογευματινήν ἐκδήλωσιν - μνημόσυνον ἐπί τῇ θλιβερᾷ ἐπετείῳ τῆς Γενοκτονίας τῶν ῾Ελλήνων τοῦ Πόντου. ΄Εξεδόθη εἰς ἰδαίτερον τεῦχος εἰς Α΄ ἔκδοσιν ἀπό τάς ἱεραποστολικάς ἐκδόσεις «Ορθοδόξου Πνοῆς» Κορωπί 1997,  καί εἰς Β΄ ἔκδοσιν ἀπό τό «’Εθνικό καί θρη-σκευτικό Κέντρο Ποντιακοῦ Ἑλληνισμοῦ Παναγία ἡ Σουμελᾶ» τόν Ὀκτώβριο τοῦ 2002.

Παραθέτομεν τό «’Αντί προλόγου» τῆς Α΄ ἐκδόσεως

Τήν 19ην Μαΐου 1997 ἐπραγματοποιήθη εἰς τόν ῾Ιερόν Ναόν ῾Αγίου Δημητρίου Μενιδίου πνευματική ἐκδήλωσις - μνημόσυνον ἐπί τῇ θλιβερᾷ ἐπετείῳ τῆς Γενοκτονίας τοῦ Ποντιακοῦ ῾Ελληνισμοῦ.
῾Η ἐκδήλωσις ἔγινε μέ τήν εὐλογία τοῦ Μακαριωτάτου ᾿Αρχιεπισκόπου ᾿Αθηνῶν καί πάσης ῾Ελλάδος κ.κ. ᾿Ανδρέου καί τήν φροντίδα τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Μεσογαίας καί Λαυρεωτικῆς κ. Κηρύκου.
Παρέστησαν οἱ Σεβασμιώτατοι ᾿Αρχιερεῖς: Περιστερίου κ. Γαλακτίων, Μεσογαίας καί Λαυρεωτικῆς κ. Κήρυκος, καί Διαυλείας κ. ᾿Ανδρέας. Τόν χαιρετισμό τοῦ Μακαριωτάτου, ὁ ὁποῖος λόγῳ ἀσθενείας δέν ἠδυνήθη νά παραστῇ, ἀνέγνωσε ὁ Σεβ/τος κ. Γαλακτίων. Τήν ἐκδήλωσιν ἐτίμησε μέ τήν παρουσίαν καί μέ μιά σύντομη ἀλλά ἄκρως ἐνδιαφέρουσα ἱστορική ἀναφορά εἰς τό θέμα τῆς Γενοκτονίας τοῦ Πόντου ὁ Πρόεδρος τοῦ Ποντιακοῦ Συλλόγου "ΑΡΓΩ" κ. Χριστόφορος Σοφιανίδης, καθώς καί ὁ θεολόγος Καθηγητής κ. ᾿Ελευθέριος Γκουτζίδης. ᾿Επί τοῦ θέματος τῆς Γενοκτονίας τοῦ Ποντιακοῦ ῾Ελληνισμοῦ ὡμίλησεν ὁ Σεβ. Μητροπ. Μεσογαίας κ. Κήρυκος ἐπελόγισεν δέ ὁ Διευθυντής τοῦ "Κ.Γ.Ο." κ. Δημήτριος Κάτσουρας. 
Αἱ ἀναφοραί αὐταί εἰς τούς διωγμούς τοῦ Ποντιακοῦ ῾Ελληνισμοῦ, ὁ σημαιοστολισμός καί γενικά ὁ διάκοσμος τοῦ Ναοῦ, ὁ δίσκος τῶν κολλύβων μέ τήν ἐπιγραφή ΠΟΝΤΟΣ 1916-1923, οἱ Ποντιακές στολές, τά ποιήματα καί οἱ ὕμνοι εἰς Ποντιακήν διάλεκτον ὅλα αὐτά ἐνεποίησαν βαθυτάτην συγκίνησιν εἰς ὅσους παρευρέθησαν, οἱ ὁποῖοι ηὐχαρίστουν διά τήν πρωτοβουλίαν αὐτήν καί ἐτόνιζαν ὅτι εἶναι ἀνάγκη νά γίνωνται πολλαί τοιαῦται ἐθνικοθρησκευτικαί ἐκδηλώσεις. 

Παραθέτομεν καί τόν χαιρετισμόν καί τήν εὐλογίαν
εἰς τήν ἐκδήλωσιν τοῦ τότε ᾿Αρχιεπισκόπου τῆς Γνησίας
Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος κ. Ἀνδρέου

᾿Αγαπητοί Πατέρες καί ἀγαπητοί ἀδελφοί, Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά

Δέν μπόρεσα νά εὑρίσκωμαι στήν τόσο σημαντική ἐκδήλωσι, ὅμως θέλω μέ αὐτό τόν μικρό χαιρετισμό νά ἑνώσω μαζί σας τίς προσευχές μου καί νά εὐχηθῶ διά ἐκείνους πού ἐμαρτύρησαν καί ἔχυσαν τό αἷμά τους γιά τήν ᾿Ορθοδοξία καί τήν ῾Ελλάδα, τό "αἰωνία ἡ μνήμη".
Αὐτοί ἀγωνίσθηκαν, διά νά φυλάξουν εἰς τά ῾Ελληνικά ἐκεῖνα μέρη τοῦ Πόντου τήν καλήν ὁμολογίαν τῆς Πίστεως καί τήν ἐλευθερίαν. ῞Ομως δέν γνωρίζουμε, διατί παρεχώρησε ὁ Θεός τήν ἐθνικήν καί θρησκευτικήν τραγωδίαν, διά τήν ὁποίαν γίνεται ἡ σημερινή ἐκδήλωσις καί διατί εἰς τά μέρη αὐτά ὅπου ἄλλοτε ἐδοξάσθη ὁ ῾Ελληνισμός καί ἡ ᾿Ορθοδοξία νά κυματίζη σήμερα ἡ ἠμισέληνος τοῦ βάρβαρου κατακτητοῦ. ῎Ισως διά τάς ἁμαρτίας τοῦ λαοῦ, ἴσως διά τάς προδοσίας καί τάς παρεκτροπάς τῶν ἐκκλησιαστικῶν ταγῶν. ῾Ο Θεός γνωρίζει. Καί μέχρι πότε.
᾿Εμεῖς ἕνα ἄς ἔχουμε κατά νοῦν. ῞Οτι ἔχουμε ἱερόν καθῆκον νά διαφυλάξουμε μέ κάθε θυσίαν τήν ὀρθόδοξον πίστιν μας καί τήν τιμήν τῆς πατρίδος μας. ῾Η ᾿Ορθοδοξία καί  ἡ ᾿Ελευθερία εἶναι τά ὡραιότερα δῶρα τοῦ Θεοῦ. ᾿Αλλοίμονο ἄν τά χάσωμεν. Δι᾿ αὐτό πρέπει νά θυσιάσωμεν τά πάντα δι᾿  αὐτά τά δύο. Αὐτά ἦταν καί τά μηνύματα τῆς ζωῆς καί τοῦ ἔργου τοῦ ἀοιδίμου ῾Ιεράρχου Ματθαίου τοῦ ᾿Αρχιεπισκόπου ᾿Αθηνῶν καί πάσης ῾Ελλάδος τῆς ᾿Εκκλησίας τῶν Γ.Ο.Χ. "᾿Ελευθερία, ᾿Ορθοδοξία ἤ θάνατος". Καί αὐτό τό μήνυμα ἔρχεται ἀπό μιά μεγάλη πνευματική προσωπικότητα, τοῦ ὁποίου ἡ ἀρωγή, ὑλική καί πνευματική, πρός τόν κατατρεγμένο λαό τοῦ Πόντου καί τῆς Μικρᾶς ᾿Ασίας ἦταν καί συνεχίζεται νά εἶναι, διά τῶν ῾Ιερῶν Μονῶν του καί τῆς ἐν γένει ἐκκλησιαστικῆς του δράσεως, πολύ μεγάλη.
Αὐτοί λοιπόν πού ἀγωνίσθηκαν καί ἐθυσιάσθησαν διά νά μείνουν πιστοί εἰς τό καθῆκον πρέπει νά μᾶς ἐμπνέουν. Πολύ περισσότερον, ὅταν εἶναι πατέρες μας καί ἀδέλφια μας. Μέ τήν ζωή τους καί τήν πίστι τους εἶναι γιά μᾶς ζωντανά παραδείγματα πρός μίμησιν.
 Γι᾿ αὐτό ἄς συνεχίσωμεν νά ζῶμεν ὡς γνήσιοι ᾿Ορθόδοξοι Χριστιανοί, ὅπως ζοῦσαν οἱ ῞Ελληνες τοῦ Πόντου καί ὅπως μέ τό παράδειγμά τους ὑπέδειξαν καί σέ μᾶς. Οἱ ἀγῶνές των καί αἱ θυσίαι των ἄς μᾶς ἐμπνέουν καί ἄς μᾶς καθοδηγοῦν. Αὐτή εἶναι ἡ μεγαλύτερη τιμή πρός αὐτούς.

Σᾶς εὐλογῶ καί σᾶς εὔχομαι κάθε ἀγαθόν.

Παρατίθεται καί ἡ ὁμιλία:

ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ

Σεβασμιώτατοι ᾿Αρχιερεῖς, Σεβαστοί ῾Ιερεῖς, ᾿Αγαπητοί ἀδελφοί

Τό θέμα τῆς Γενοκτονίας τοῦ Ποντιακοῦ ῾Ελληνισμοῦ ἦτο εἰς ἐμέ σχεδόν ἄγνωστον. Τό γεγονός, ὅμως, ὅτι ἐπί πολλά ἔτη ὑπηρέτησα εἰς  Ναούς τό πλήρωμα τῶν ὁποίων εἶναι ῞Ελληνες ᾿Ορθόδοξοι, προερχόμενοι ἐκ τοῦ Πόντου, συνετέλεσεν, ὥστε νά καλλιεργηθῇ εἰς ἐμέ ὁ πόθος νά μελετήσω τό θέμα. Καί ἡ δυνατότης ἐδόθη μόλις τελευταία καί μάλιστα μέ τήν εὐκαιρίαν τῆς διοργανώσεως τῆς σημερινῆς πνευματικῆς ἐκδηλώσεως, ἡ ὁποία γίνεται εἰς τιμήν καί μνήμην τῶν ὑπέρ πίστεως καί πατρίδος ἀγωνισαμένων καί εὐκλεῶς πεσόντων ῾Ελλήνων τοῦ Πόντου.
 ῾Η ἐνασχόλησίς μου μέ τό θέμα αὐτό πραγματικά μέ συνεκλόνισε. Διεπίστωσα, ὅτι μέ τήν Γενοκτονία τοῦ Πόντου δέν συμπληρώνεται ἁπλῶς μία σελίδα στήν ἱστορία τῆς νεωτέρας ῾Ελλάδος, δέν προστίθεται μόνον μία ἀκόμη θλιβερά σελίδα τῆς ἱστορίας μας, ἀλλά πρόκειται δι ἕνα κορυφαῖον γεγονός τῆς ἐθνικῆς καί ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς μέ τεράστιες ἐθνικές καί θρησκευτικές προεκτάσεις καί κυρίως ἀπετέλεσε καί ἀποτελεῖ ἀνεξάντλητον πηγήν ἐθνικῶν καί θρησκευτικῶν ἐμπνεύ- σεων καί ἀνατάσεων.
Γι᾿ αὐτό ὅσον τραγικόν καί ἄν εἶναι τό γεγονός τοῦτο διά τήν πορείαν τοῦ νεωτέρου ῾Ελληνισμοῦ, ἀξίζει καί ἐπιβάλλεται ὡς γνήσιοι ῞Ελληνες καί ᾿Ορθόδοξοι νά τό μελετῶμεν συνεχῶς καί νά ἐμβαθύνωμεν εἰς αὐτό, διότι ἔχομεν πολλά νά διδαχθῶμεν.
Δέν εἶναι μόνον τό λεχθέν ὅτι "ὄλβιος, ὅστις τῆς ἱστο- ρίας ἔσχε μάθησιν", πού ἐπιβάλλει τήν μελέτην αὐτῆς τῆς τραγικῆς σελίδος τῆς ἐθνικῆς μας ἱστορίας, εἶναι καί τό γεγονός, ὅτι ὁ γνήσιος ῞Ελλην ἔχει συνδεθῇ τόσον ἀδιάρρηκτα μέ τήν πορεία τῆς ᾿Ορθοδοξίας καί τοῦ Γένους, μέ τόν τόπον πού ἀνετράφη καί ἔζησε, μέ τάς θυσίας καί τά μαρτύρια τῶν προγόνων του, ὥστε τραγικά γεγονότα τῆς ἱστορικῆς του πορείας νά γίνωνται πηγαί ἐμπνεύσεων καί ἐθνικοθρησκευτικῶν ἀνατάσεων, νά γίνωνται ἡ ἴδια ἡ ζωή του, ἡ ὕπαρξίς του. Σ᾿ αὐτές τίς δραματικές καμπές τῆς ἱστορικῆς πορείας τοῦ ῾Ελληνισμοῦ ἐνσαρκώνεται ἡ δυναμικότητα τοῦ ῞Ελληνος, ἡ εὐφυΐα του, τό φρόνημά του, τό μεγαλεῖόν του.
῾Ο ᾿Ορθόδοξος ῞Ελλην ἐδιδάχθη καί ἔμαθε νά περνάῃ μέσα ἀπό τάς κατακόμβας, καί γνώρισε πώς στόν Σταυρό καί στήν θυσία ὑπάρχει ἡ χαρά τῆς ᾿Αναστάσεως. Σπαράσσεται ἡ ψυχή του ἀπό τόν πόνο τοῦ μαρτυρίου, ἀλλά ἐμμένει στά ἰδανικά του, ξέρει νά ἀγωνί- ζεται μέχρις ἐσχάτων. ᾿Ακολουθεῖ τό μαρτύριο τοῦ καθήκοντος μέχρι τήν νίκη, τρώει τό πικρό ψωμί τῆς ξενητειᾶς, ἀλλά ποτέ δέν προδίδει. ῞Ενα μόνον τόν συγκινεῖ, φλέγει τήν καρδιά του, τό νά διαφυλάξῃ μέ εὐλάβειαν ἀλώβητα τά ἱερά Σύμβολα τῆς Πίστεως καί τῆς Πατρίδος καί τήν συνείδησίν του αὐτήν τήν μεταλαμπαδεύει καί στά παιδιά του, ὥστε νά συνεχίζεται ἡ ἔν- δοξος πορεία του.
᾿Εκτός αὐτῶν πού ἀναφέραμε καί πού ἐπιβάλλουν στόν ὀρθόδοξο ῞Ελληνα νά μελετᾶ τό ἔνδοξο παρελθόν του καί νά ἀνακαινίζεται ὡς ἀετοῦ ἡ νεότης του, εἶναι καί αἱ τραγικαί συγκυρίαι τῶν ἐθνικῶν μας καί ἐκκλη- σιαστικῶν πραγμάτων πού ἐπιβάλλουν, ἰδιαιτέρως σή- μερον, νά σταθμεύουμε δι ὀλίγον εἰς αὐτά τούς τραγικούς, ὅσο καί ἔνδοξους σταθμούς τῆς ἐθνικῆς μας ἱστορίας, καί νά δοῦμε, ἐν προκειμένῳ, τήν φρίκη τῆς γενοκτονίας, καί νά ψάξουμε μέσα στήν τέφρα της τήν σπίθα πού θά ἀνάψει πάλι τήν φωτιά τῆς ἐθνικῆς μας ζωῆς σ᾿ ἐκεῖνα τά μέρη τοῦ Πόντου, διά νά ἀντλήσουμε δυνάμεις καί διδάγματα.
 ῎Ισως νά νομίζῃ κανείς πώς τό θέμα τοῦτο τῆς Γενοκτονίας τοῦ Ποντιακοῦ ῾Ελληνισμοῦ εἶναι ἁρμοδιότητος καί εὐθύνης τῶν πολιτικῶν, τῶν σωματείων, ἤ ἄλλων κοινωνικῶν φορέων, καί ἴσως θά προέτειναν, ὅτι μιά τέτοια ἐκδήλωσις θά ἤρμοζε νά ἐπραγματοποεῖτο εἰς μίαν αἴθουσαν, ὄχι εἰς τήν ᾿Εκκλησίαν. Κατά τήν γνώμη μου τό θέμα τοῦτο εἶναι πρωτίστως τῆς ᾿Εκκλησίας. Διότι ὅσοι ἀγωνίσθησαν, ἐφυλακίσθησαν, ἐκτελέσθηκαν, ἐθυσιάσθηκαν,  ἔχυσαν τό αἷμά τους καί τιμῶνται σήμερον, εἶναι τέκνα τῆς ᾿Εκκλησίας, ἦταν πλήρωμα καί ποίμνη τῆς στρατευομένης ᾿Εκκλησίας, πού τώρα ἀνήκουν στήν θριαμβεύουσα, εἶναι ἐθνομάρτυρες καί ἱερομάρτυρες, πού ὁμολόγησαν ᾿Ορθοδοξίαν καί ῾Ελλάδα καί ἀγωνίσθηκαν ὑπέρ Πίστεως καί Πατρίδος.

Περί πατρίδος

῾Ο ῾Ελληνισμός καί ἡ ᾿Ορθοδοξία πάντοτε συνεπορεύ- οντο, καί αὐτή ἡ συμπόρευσις ἔχει συνδέσει τόν κάθε γνήσιο ῞Ελληνα καί ᾿Ορθόδοξο χριστιανό μέ ἀδιαρρή- κτους δεσμούς μέ τίς ρίζες του, μέ τά ἱερά χρώματα τῆς ἰδιαιτέρας του πατρίδος, μέ τούς Ναούς τῆς περιοχῆς ὅπου ἔζησε, μέ τά προσκυνήματα καί γενικά μέ τήν παράδοσι τοῦ τόπου. ῾Η ψυχή τοῦ κάθε γνησίου ᾿Ορθο- δόξου καί ῞Ελληνος γίνεται τό φυτώριο καί τό θερμοκήπιο μέσα στό ὁποῖο διατηροῦνται ἄσβεστες οἱ καλύτερες ἀναμνήσεις ἀπό τήν ἰδιαιτέρα του πατρίδα καί καλλιεργοῦνται τά ἱερώτερα συναισθήματα καί οἱ εὐγενέστεροι πόθοι καί ὁραματισμοί. Μέσα στήν ψυχή του διατηρεῖται πάντοτε, ὅπου καί ἄν πάῃ, ὅπου καί ἄν εὑρεθῇ, ἄσβεστη ἡ ἱερή φλόγα πού καίει γιά τήν πα- τρίδα καί τά ἱερά σύμβολα τῆς ἑλληνοορθοδόξου παρα- δόσεως.
Τό φαινόμενον τοῦτο εἶναι πανανθρώπινον. ῾Η κάθε ἀνθρώπινη ὕπαρξι, ἐφ᾿ ὅσον δέν ἔχει ἐκφυλισθῇ, ἔχει μέσα της φλόγα ἀγάπης γιά τήν δική του πατρίδα καί τό δικό του ῎Εθνος. Πολύ περισσότερο ὁ ῞Ελλην αἰσθάνε- ται αὐτόν τόν ζωντανό σύνδεσμο μέ τήν ἰδιαιτέρα του πατρίδα τήν ὁποίαν τιμᾶ καί ὅπου κι ἄν εὑρεθῇ σέβεται καί τήν θυμᾶται. Καί τοῦτο συμβαίνει σέ μεγαλύτερο βαθμό, ὅταν ὁ τόπος πού ἐγεννήθη καί ἔζησε κρύβει ἕνα λαμπρό παρελθόν, μία μεγάλη ἱστορία, ἕνα ἀνεπανά- ληπτο πολιτισμό, τά ὁποῖα ἐδημιουργήθησαν, ἐκαλλιεργήθησαν καί συνεπορεύθησαν μέ μιά μαρτυρική πορεία πρός τόν Γολγοθᾶ. Οἱ ῞Ελληνες τοῦ Πόντου, ἐν προκειμένῳ, ὅπου κι᾿ ἄν εὑρεθοῦν ἀσφαλῶς ποτέ δέν ξεχνοῦν τά ἁγιασμένα ἐκεῖνα μέρη ὅπου ἔζησαν, μεγάλωσαν, ἐμεγαλούργησαν καί ἐθυσιάσθησαν οἱ γονεῖς των καί οἱ πατέρες τῶν πατέρων των. ῾Η ἀνάμνησις τῆς ἱστορίας, τῶν παραδόσεων, τό αἴσθημα τοῦ μυρωμένου ἀπό θυμάρι ἀέρος, ἀπό τίς ὡραῖες βουνοπλαγιές, ὅπως ἐκείνη τῆς Παναγίας τοῦ Σουμελᾶ καί οἱ θαλάσσιες αὖ- ρες τῶν παραλίων τοῦ Πόντου καί τῆς Μικρᾶς ᾿Ασίας τόν συνοδεύουν πάντοτε, τοῦ ἐνθυμίζουν τίς πατρογονικές του ἐστίες καί αὐτές εἶναι ἀπό τίς ἱερώτερες ἀνα- μνήσεις, ἀπό τίς πιό δυνατές νοσταλγίες, τοῦ δίνουν δύναμι. Τοῦ θυμίζουν πώς αὐτοί οἱ τόποι πού στενάζουν τώρα κάτω ἀπό τό πόδια βάρβαρου κατακτητή, τά μέρη αὐτά πού τά ἁγίασαν μέ τήν ἐκεῖ παρουσία τους καί τό κήρυγμά τους ὁ ᾿Απόστολος ᾿Ανδρέας καί ὁ ᾿Απόστολος Παῦλος, πού τά ἁγίασαν τόσοι καί τόσοι μάρτυρες, πάλι μέ χρόνια μέ καιρούς πάλι δικά μας θἆναι. Τοῦ θυμίζουν τήν συμπόρευσι του μέ τόν πόνο καί τήν θλίψι, τούς διωγμούς καί τίς ἑκατόμβες τῶν θυμάτων.
Πῶς εἶναι δυνατόν ὁ γνήσιος ῞Ελλην ᾿Ορθόδοξος χριστιανός νά ξεχάσῃ ποτέ τά ἱερά χώματα τῆς πατρίδος του, ἐκεῖ ὅπου ἔζησαν οἱ πατέρες του, ἐκεῖ ὅπου ἔχυσαν τά αἵματά των οἱ πρόγονοί του, τά ἀδέλφιά του. Γι᾿ αὐτόν ἡ ἀγάπη πρός τήν πατρίδα, εἶναι ἀπό τά ἱερώτερα συναισθήματα. Δέν ξεχνάει ποτέ τίς πατρογονικές του ἐστίες. Μέσα του ἐπαναλαμβάνεται ἡ νοσταλγία τῆς πατρίδος: "᾿Εάν ἐπιλάθωμαί σου ῾Ιερουσαλήμ, ἐπιλησθείη ἡ δεξιά μου· κολληθείη ἡ γλῶσσά μου τῷ λάρυγγί μου, ἐάν μή σου μνησθῶ" (Ψαλμ. 136, 1-6). Καί ἄν πάρη τόν δρόμο τοῦ ξενητεμοῦ πάντοτε μέ συγκίνησι ἐκδηλώνει τήν νοσταλγία τῆς ἐπανόδου εἰς τήν "γῆν τῆς πατρίδος αὐτοῦ" (῾Ιερ. κβ', 20). Καί αὐτή ἡ νοσταλγία γίνεται θρῦλος, τραγοῦδι, ἀσίγαστος πόθος, λύτρωσι καί ζωή.

῾Ιστορική ἀναδρομή

Πρίν εἰσέλθουμε στό θέμα μας θεωρῶ σκόπιμον νά κάνουμε μία σύντομη ἀναδρομή στό παρελθόν. Νά θυμηθοῦμε, μέ ὁδηγό τήν ἱστορική πορεία τοῦ Πόντου, ἐκείνη τήν δόξα τοῦ Βυζαντίου, πού ἄν καί ἔσβησε ὅμως δέν χάθηκε γιά πάντα. Γιατί πρωτίστως ἡ ἱστορία αὐ- τοῦ τοῦ δοξασμένου Πόντου ἐνθουσιάζει καί ἐγκαρδιώνει.  ῞Οταν μάλιστα μιλᾶμε γιά μιά περιοχή πού ἔγινε ὁ ἀκρίτας τοῦ Βυζαντίου, γιά ἕνα προπύργιο τῆς χριστιανωσύνης, γιά ἕνα κάστρο τοῦ Βυζαντινοῦ ῾Ελληνισμοῦ, τήν Τραπεζοῦντα, πού ἔπεσε μέν τελευταία στούς Τούρκους κατακτητές, δέν παρέδωκε ὅμως τό πνεῦμα  καί τά ἰδανικά τῆς ᾿Ορθοδοξίας καί τοῦ ῎Εθνους, τουναντίον τά διεφύλαξε μυστικά μέσα στήν σκλαβωμένη γῆ της, καί ὕστερα μέ τόν ξερριζωμό τά παρέ- δωσε μέσα στίς πληγές καί τά αἵματα τῶν ἡρώων της, γεμάτα ὅμως μέ νοσταλγία, ὅτι "πάλι μέ χρόνια μέ καιρούς πάλι δικά μας θἆναι". Τά παρέδωσε σ᾿ αὐτούς πού διωγμένοι μέ μύριους κινδύνους ἔφθασαν στήν ἐλεύθερη πατρίδα, γιά νά γίνουν ἕνας ἀκόμη συνδετικός κρίκος τοῦ παρελθόντος μέ τό παρόν, τῆς παλαιᾶς πατρίδος μέ τήν καινούργια, τοῦ ἔνδοξου Βυζαντίου, μέ τήν σημερινή πραγματικότητα, τῆς ᾿Ορθοδοξίας τῶν Πατέρων μας μέ τήν συνέχεια αὐτῆς τήν ᾿Εκκλησία τῶν Γ.Ο.Χ., νά μᾶς κάνουν καί μᾶς ἔστω καί ἀργά, μετά ἀπό σιωπή δεκαετιῶν, νοσταλγούς τῆς πατρώας γῆς, τῆς γῆς πού τήν ἁγίασαν ἑκατόμβες μαρτύρων καί ἁγίων τῆς ᾿Εκκλησίας μας. Τήν παρέδωσε στούς παποῦδές σας πού γλύτωσαν ἀπό τόν ὄλεθρο καί κατατρεγμένοι, ἄλλοι μέ τήν Μικρασιατική καταστροφή, ἄλλοι ἀπό τά βάθη τῆς ᾿Ασίας, ἄλλοι ἀπό τήν Ρωσία, μπόρεσαν νά φθάσουν στήν ἐλευθέρα πατρίδα. Τήν παρέδωσε σέ σᾶς τά παιδιά τους.
῾Η ἱστορία τῆς Τραπεζοῦντας τοῦ Πόντου, διά νά περιορισθοῦμε μόνο σ᾿ αὐτήν, μᾶς δίδει τήν εὐκαιρία νά καταλάβουμε πόσο σημαντικό ἱστορικό ρόλο ἔπαιξε ὁ Πόντος διά τίς τύχες τοῦ ῾Ελληνισμοῦ καί διά τήν παρουσία τῆς ᾿Ορθοδοξίας σ᾿ ἐκεῖνα τά μέρη. Στολίζεται μέ ἕνα λαμπρό χριστιανιικό παρελθόν, μέ μιά παράδοσι πρωτοαποστολική πού ἀναφέρεται στόν ᾿Απόστολο ᾿Ανδρέα πού ἐκήρυξε τόν χριστιανισμό στά μέρη ἐκεῖνα (ἡ παράδοσις μάλιστα ἀναφέρει δι᾿ ἕνα σπήλαιον εἰς τήν Τραπεζοῦντα, τό ὁποῖο συνδέεται μέ τό ὄνομα τοῦ ᾿Αποστόλου ᾿Ανδρέα). Συνδέεται καί μέ τόν ᾿Απόστολο Πέτρο, στήν ἐπιστολή τοῦ ὁποίου διαβάζουμε: "ἐκλεκτοῖς παρεπιδήμοις διασπορᾶς Πόντου" (Α' Πέτρ. α,1). ῾Η Τραπεζοῦς καί γενικά ὁ Πόντος συνδέεται μέ μεγάλες προσωπικότητες τοῦ Χριστιανισμοῦ, τόν Γρηγόριο Νύσσης, τόν Μέγα Βασίλειο, καί λοιπούς μεγάλους πατέρας. ᾿Ακόμη μέ τόν Τραπεζοῦντος Δόμνο πού ἔλαβε μέρος στήν Α' Οἰκ. Σύνοδο, τόν ᾿Ατάρβιο πού ἔλαβε μέρος στήν Δ' Οἰκουμ. Σύνοδο. ῾Υπάρχει ἀκόμη μία μεγάλη παράδοσις ἁγίων μορφῶν πού ἡγίασαν τόν τόπο αὐτό.
Μετά τήν ἅλωσι τῆς Κων/λεως ἀπό τούς Δυτικούς Φράγκους δημιουργεῖται ἡ αὐτοκρατορία τῆς Τραπεζοῦντος, ἡ ὁποία τόν ΙΕ' αἰῶνα εἶναι ἰσχυροτέρα τοῦ Βυζαντίου. Γίνεται ἀπό ἐκείνη τήν ἐποχή ἕνα βράχος πάνω στόν ὁποῖον ἔσπαζαν καί οἱ βαρβαρικές ἐπιθέσεις ἀπό τήν ᾿Ανατολή, ἀλλά καί οἱ ἐπιθέσεις τῶν παπικῶν σταυροφόρων ἀπό τήν παπική Δύσι. ᾿Ανεδείχθη Κιβωτός Γνησίας ᾿Ορθοδοξίας καί μαζί μέ τήν αὐτοκρατορία τῆς Νικαίας ἔπαιξε σημαντικό ρόλο στήν ἀποκατάστασι τῆς Κωνσταντινουπόλεως καί τήν ἀπελευθέρωσί της ἀπό τούς Φράγκους.
Τό 1461 ἡ Τραπεζοῦντα ὑποδουλώνεται στούς Τούρ- κους. ῎Ετσι πέφτει καί τό τελευταῖο ὀχυρό τῆς καταλυομένης Βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας, τό τελευταῖο προπύργιο τοῦ ῾Ελληνισμοῦ καί τῆς ᾿Ορθοδοξίας στόν Πόντο. ῞Ομως ὑποδουλώνεται τό σῶμα, θά ἐλέγομεν, ὄχι καί τό πνεῦμα, τό ὁποῖον μένει ἀδούλωτον. Μετά τήν πτῶσιν ὁ Πορθητής παρεχώρησε εἰς τήν Τραπεζοῦντα δικαιώματα ἑνός αὐτονόμου θρησκευτικοῦ καί ἐκκλησιαστικοῦ πολιτεύματος. Οἱ διωγμοί κατά τῶν χριστιανῶν τῆς  Τραπεζοῦντας καί γενικώτερα τοῦ Πόντου ἀρχίζουν ἀπό τόν ΙΖ' αἰῶνα. ᾿Από τότε κυρίως ἔχομεν εἰς τόν χῶρον αὐτόν πλήθη Νεομαρτύρων, πού ἐπροτίμησαν τήν θυσίαν, τό μαρτύριον, παρά νά ἀλλαξοπιστήσουν καί νά ἀφήσουν τήν πάτριον πίστιν. ῾Η Τουρκική τυραννία ζητοῦσε ἀπό τότε νά ἐκριζώσῃ τήν χριστιανικήν πίστιν καί μετ᾿ αὐτῆς καί τήν ἐθνικήν συνείδησιν τῶν ὑποδούλων.
Λόγῳ τῶν διωγμῶν δέν ὑπάρχει σημαντική ἄνθησις τῆς παιδείας κατ᾿ αὐτήν τήν περίοδον. Τήν Παιδείαν ἀναλαμβάνουν αἱ ῾Ιεραί Μοναί καί κυρίως ἡ Μονή τῆς Παναγίας τοῦ Σουμελᾶ, τῆς Βαζελῶνος, τοῦ Περιστεριῶτα πού ἀνεδείχθησαν σπουδαῖα πνευματικά κέντρα.
Μετά τό 1683, παρατηρεῖται μεγάλη ἄνθησις τῶν γραμμάτων. Διδάσκαλος ὀνομαστός ἀναφέρεται τήν ἐποχή αὐτή ὁ Σεβαστός Κυμινήτης. ῎Εχουμε ἐπίσης διδασκάλους τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς, μέ μεγάλην παράδοσιν, τῆς ᾿Αρχιτεκτονικῆς κλπ. Τό 1897 σημειώνεται μεγάλη ἀκμή τῆς ᾿Εκκλησιαστικῆς ζωῆς εἰς τήν Τραπεζοῦντα καί γενικώτερα εἰς τόν Πόντο, ἐνῶ ἀπό τό 1914 μέχρι τό 1918 ἐστάλησαν ἀπό τούς Νεοτούρκους χιλιάδες χριστιανοί στήν ἐξορία, καί ἀπό τό 1919-1922 οἱ Τοῦρκοι ἐθνικισταί συνεπλήρωσαν τό ἔργον τῶν Νεοτούρκων. Νά ἀναφέρουμε καί κάτι πολύ σημαντικό διά νά καταλάβουμε τό μεγάλο ἐθνικό καί θρησκευτικό ἔργο πού ἐπετελεῖτο τότε κάτω ἀπό τά ἄγρια βλέμματα τοῦ Τούρκου κατακτητή. Τό 1913-14 ἡ ᾿Επαρχία τῆς Τραπεζοῦντος εἶχε 7.841 οἰκογένειες, 96 Ναούς καί 89 Σχολεῖα. Μόνο δέ ἡ πόλις τῆς Τραπεζοῦντος εἶχε 2500 ἑλληνικές οἰκογένειες, μέ 9 ἐνορίες, μεταξύ τῶν ὁποίων ὀνομαστές ἦσαν τοῦ ῾Αγίου Γρηγορίου καί τῆς ῾Αγίας Μαρίνας. Ναός σπουδαῖος ἦταν καί ὁ ἐπίσημος Ναός τῆς αὐτοκρατορικῆς αὐλῆς Παναγίας τοῦ Χρυσοκεφάλου, ὁ ὁποῖος μαζί μέ τόν Ναό τῆς ῾Αγίας ῎Αννης ἦσαν μεγάλα κέντρα τῆς ἐκκλησιαστικῆς καί ἐθνικῆς ζωῆς, ὅπως ἦταν τότε γενικώτερον ὅλοι οἱ Ναοί τοῦ Πόντου.

῾Η Παναγία Σουμελᾶ

Πρίν εἰσέλθουμε στήν μεγάλη τραγωδία τῆς Γενοκτονίας καί διά νά ἀντιληφθοῦμε καλύτερα τό μέγεθος τῆς καταστροφῆς, θά ἀναφερθοῦμε δι᾿ ὀλίγων καί εἰς τό μεγαλοπρεπέστατον καί ἱερόν σύμβολον τῆς ᾿Ορθοδοξίας καί  τοῦ ῎Εθνους μας τήν Μονήν τῆς Παναγίας τοῦ Σουμελᾶ. Βρίσκεται πλησίον τῆς Τραπεζοῦντος ἐπί ὑψηλοῦ βράχου τοῦ ὅρους Μελᾶ ("στοῦ Μελᾶ" σοῦ Μελᾶ" κατά τήν Ποντιακήν προφοράν). ᾿Από τήν Βυζαντινή ἐποχή μέχρι τῆς ἐκριζώσεως τοῦ ῾Ελληνισμοῦ ἀπό τάς πατρογονικάς ἐστίας  ἡ Μονή αὐτή ἀπετέλεσε: "σεβάσμιον τόπον προσκυνήματος τῶν χριστιανῶν ὁλοκλήρου τοῦ Πόντου, τῆς Καππαδοκίας, τῆς Μ.᾿Ασίας, τῆς Νοτίου Ρωσίας καί τῆς Μολδοβλαχίας". ῾Ιδρυταί τῆς Μονῆς ἀναφέρονται οἱ μοναχοί Βαρνάβας καί Σωφρόνιος πού κατάγονταν ἀπό τήν ᾿Αθήνα. Τόν Δ' αἰῶνα οἱ μοναχοί αὐτοί πῆραν ἐντολή ἀπό τήν Θεοτόκο, νά παραλάβουν τήν Εἰκόνα Της πού ἱστορήθηκε ἀπό τόν Εὐαγγελιστή Λουκᾶ καί εὑρίσκετο στό ναό τῆς Μεγάλης Παναγιᾶς καί ὠνομάζετο Παναγία ἡ ᾿Αθηνιώτισσα καί νά μεταβοῦν στό ὅρος Μελᾶ κοντά στήν Τραπεζοῦντα καί ἐκεῖ νά κτίσουν τόν Ναό Της. Αὐτός λοιπόν ὁ Ναός ἔγινε ἐπί 1500 χρόνια σύμβολο τοῦ ῎Εθνους καί τῆς ᾿Ορθοδοξίας. ῞Ο,τι εἶναι ἡ καρδιά γιά τόν ἄνθρωπο, αὐτό ἦταν καί ὁ Ναός οὗτος διά τούς ῞Ελληνας τοῦ Πόντου, τῆς Μικρᾶς ᾿Ασίας καί λοιπῶν γύρω περιοχῶν. Γι αὐτό καί οἱ ἐχθροί τοῦ ῎Εθνους μας καί τῆς Πίστεώς μας ἠθέλησαν νά τόν ἐξαφανίσουν.

Τό ποντιακό ζήτημα

Μέχρι σήμερα δέν εἶχε δοθῇ ἰδιαίτερη βαρύτητα στό σοβαρώτατον ζήτημα τοῦ ῾Ελληνισμοῦ τοῦ Πόντου. ᾿Αποσιωπήθη ἴσως σκοπίμως διά πολιτικούς λόγους. ῾Η ζημιά ὅμως ἀπό αὐτή τήν στάσι, τήν ὁποίαν ἀκολούθησε τό ἐλεύθερο ἑλληνικό κράτος, ἦταν ἀνυπολόγιστη. Γιατί χάθηκαν πολύτιμες ἐμπειρίες καί τό κυριώτερο χάθηκε ἡ εὐκαιρία νά κατανοήσουν οἱ ῞Ελληνες στό σύνολό τους, ὅτι ἡ ἀπειλή τῆς Νέας Τάξεως πραγμάτων, διά τήν ὁποίαν μιλᾶμε σήμερα καί ἡ ὁποία ἐπιτακτικῶς χτυπᾶ τήν πόρτα μας καί μᾶς ἐμβάλλει σέ μεγάλη ἀνησυχία καί ἀγωνία, διά τόν ῾Ελληνισμό ἄρχισε ἀπό τότε. ῎Αρχισε νά παίρνη μία μορφή καταλυτική, τραγωδίας διά τόν ῾Ελληνισμό τοῦ Πόντου, τῆς Μικρᾶς ᾿Ασίας καί κυρίως ἀπό τό 1922, ὅταν ὁλοκληρώνετο ἕνα πρόγραμμα ἐκκαθαρίσεως καί ξερριζωμοῦ τοῦ ῾Ελληνισμοῦ ἀπό τίς περιοχές αὐτές καί πού συγχρόνως ἐχάνετο μιά πολύτιμη κληρονομιά, ἕνας πολιτισμός αἰώνων, ὅ,τι ὡραιότερο ἔχει νά ἐπιδείξῃ κατά τήν ἱστορικήν του διαδρομήν ὁ ῾Ελληνισμός σ᾿ αὐτόν τόν χῶρο.
Καί γιά ποιόν λόγον ἆραγε συνέβη αὐτό; Κάποιο ἱστορικό κείμενο πού διάβασα μοῦ ἔδωσε τήν ἐξήγησι. ῾Η ἑλληνική ἀφύπνιση στόν Πόντο εἶχε ἀρχίσει ἀπό τόν προηγούμενο αἰῶνα, δηλ. τόν 18ον αἰῶνα, ὅταν ἀποκατεστάθηκαν οἱ ἐπικοινωνίες μέ τό νέο ἑλλαδικό κράτος, τό δέ Φροντιστήριο Τραπεζοῦντος ἐξελίχθηκε σέ ἐκπαιδευτικό ἵδρυμα πρώτου μεγέθους. ῾Η ἐκπαιδευτική δράσις καί διδασκαλία, μέ τήν δημιουργία ἐλληνικῶν σχολείων καί στἰς πιό ἀπόμακρες καί ἀπρόσιτες περιοχές πού εἶχαν δεσμούς μέ τό ἑλληνικό κράτος, ἔκαμε πιό ἔντονη τήν Μεγάλη ᾿Ιδέα, ὁποία εἶχε πολύ μεγάλη λαϊκή ἀποδοχή. Καί αὐτό ἔκανε τούς Τούρκους νά φρυάττουν καί νά θέσουν εἰς ἐφαρμογήν ἕνα σχέδιο ἀνθελληνικό, βάρβαρο, ἀποτρόπαιο, καταστροφικό εἰς βάρος τοῦ ῾Ελληνισμοῦ καί τῆς ᾿Ορθοδοξίας  ῎Εθεσαν εἰς ἐφαρμογήν ἀπό τότε τά σχέδια τῆς Νέας Τάξεως πραγμάτων πού προέβλεπαν τόν ἀφανισμόν κάθε ἑλληνικοῦ στοιχείου εἰς τόν Πόντο καί σέ ὅλες τίς ὑπόδουλες περιοχές, ὥστε νά μή μπορέσῃ ποτέ νά γίνῃ πραγματικότης ἡ μεγάλη ᾿Ιδέα τοῦ ῾Ελληνισμοῦ ἡ ἀπελευθέρωσις, δηλαδή, τῆς Βασιλευούσης καί ἡ ἐπανίδρυσις τῆς ᾿Ορθοδόξου μεγάλης Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας. Καί αὐτό τό πρόγραμμα ὑπέθαλψαν καί ἐνίσχυσαν, ὅπως φαίνεται ἀπό τίς πηγές, ἡ Γερμανία, τό Βατικανό, καί οἱ ῾Εβραῖοι.

῾Η Γενοκτονία τῶν ῾Ελλήνων τοῦ Πόντου

Οἱ Νεότουρκοι, ἦταν ἕνα ἐπανασταστικό κίνημα μέσα στήν Τουρκία πού ὅπως ἔχει γραφῇ εἶχε σχέσι μέ τόν Σιωνισμό. Δέν θά κάναμε λάθος ἄν λέγαμε πώς οἱ Νεότουρκοι καί τά σχέδιά τους ἐντάσσονται στά προγράμματα τῶν σκοτεινῶν Δυνάμεων, τῆς Νέας Τάξεως Πραγμάτων, τῆς Νέας ᾿Εποχῆς. Αὐτοί θέλησαν βίαια νά ἐκριζώσουν τίς ἐθνικές μειονότητες ἀπό τήν Τουρκία, καί κυρίως τούς ῞Ελληνες τοῦ Πόντου. Σέ μιά μυστική σύσκεψι των οἱ Νεότουρκοι εἶπαν ὅτι "τά ἔθνη πού ἀπέμειναν στήν αὐτοκρατορία  μας μοιάζουν μέ ξένα καί βλαβερά χόρτα καί πρέπει νά ξερριζωθοῦν. Νά ξεκαθαρίσουμε τή γῆ μας. Αὐτός ἄλλωστε εἶναι ὁ σκοπός τῆς ἐπαναστάσεώς μας".  Στήν ἴδια σύσκεψι εἶπε κάποιος ἀπό αὐτούς: "Θέλω νά ζήσει ὁ Τοῦρκος... ᾿Εκτός τῶν Τούρκων, ὅλα τά ἄλλα στοιχεῖα πρέπει νά ἐξοντωθοῦν, ἄσχετα σέ ποιά θρησκεία ἤ πίστη ἀνήκουν. Αὐτή ἡ χώρα πρέπει νά ξεκαθαρίσει ἀπό τά ξένα στοιχεῖα".
 Θεωρῶ πολύ σημαντικό καί τό παρακάτω στοιχεῖο. Εἶχα διαβάσει πρό ἀρκετῶν ἐτῶν, ὅτι σύμφωνα μέ κάποιο δημοσίευμα τοῦ 1914 οἱ ῾Εβραῖοι εἶχαν βάλει στόχο τους τούς ῞Ελληνες, ὅπως συμβαίνει πάντα. Δέν μποροῦσαν νά ἀνεχθοῦν τούς ῞Ελληνες τῶν περιοχῶν τοῦ Πόντου νά ἔχουν στά χέρια τους τό ἐμπόριο, τήν οἰκονομική ζωή, νά ἔχουν δικές τους τράπεζες, νά προοδεύουν. ῎Ηθελαν παντοῦ  αὐτοί νά ἔχουν τόν πρῶτο λόγο. Αὐτός ἦταν ὁ λόγος πού ἐδημιούργησαν τό κίνημα τῶν Νεοτούρκων. Διά νά ξερριζώσουν τόν ῾Ελληνισμό ἀπό τίς περιοχές αὐτές.
Τό 1911 οἱ Νεότουρκοι ἀποφασίζουν σέ συνέδριό τους στήν Θεσσαλονίκη τά ἑξῆς: "῾Η Τουρκία πρέπει νά γίνῃ Μωαμεθανική χώρα, ὅπου ἡ Μωαμεθανική θρησκεία καί οἱ Μωαμεθανικές ἀντιλήψεις θά κυριαρχοῦν καί κάθε ἄλλη θρησκευτική προπαγάνδα θά καταπνίγεται... ᾿Αργά ἤ γρήγορα θά πρέπει νά πραγματοποιηθεῖ ἡ πλήρης ὁθωμανοποίηση ὅλων τῶν ὑπηκόων τῆς Τουρκίας. Καί εἶναι ὁλοκάθαρο ὅτι αὐτό δέν μπορεῖ νά γίνῃ μέ τήν πειθώ. ῎Αρα πρέπει νά χρησιμοποιηθεῖ ἔνοπλη βία".
῎Ετσι ἀρχίζει ὁ μεγάλος διωγμός. Οἱ Γερμανοί παρεμβαίνουν ὑπέρ τῶν Τούρκων. ῎Εχουν συμφέροντα ἀπό τήν Τουρκία. Καί τό Βατικανό στηρίζει ἔμμεσα αὐτή τήν προσπάθεια. Καί οἱ ῾Εβραῖοι, ὅπως ἀνέφερα.  ῞Ενα ἀκόμη στοιχεῖο εἶναι εὔγλωττο καί πρέπει νά τό ἀναφέρω: ῾Η "Γερμανική Τράπεζα τῆς Παλαιστίνης" κυκλοφορεῖ προκήρυξι στήν ὁποία γράφει: "῎Αν πεινοῦμε καί ὑποφέρουμε ἐμεῖς οἱ Τοῦρκοι, αἰτία εἶναι οἱ γκιαούρηδες πού στά χέρια τους κρατοῦν τόν πλοῦτο μας καί τό ἐμπόριό μας. ῾Ως πότε θά ἀνεχώμεθα τίς προκλήσεις τους. Μποϋκοτάρετε τά προϊόντα τους. Σταματῆστε κάθε δοσοληψία μαζί τους. Τί τήν θέλετε τήν φιλία τους". Εἶναι νομίζω εὔκολο νά καταλάβουμε τί σημαίνει αὐτό.
Μετά τούς Βαλκανικούς πολέμους ἀρχίζει νά ὑλοποιῆται ἡ ἀπόφασι τῶν Νεοτούρκων. Τό ῾Υπουργεῖο ᾿Εξωτερικῶν τῆς Τουρκίας ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη ἀναφέρει ὅτι μεταξύ τῶν ἀποφάσεων πού πῆραν οἱ Νεότουρκοι εἶναι καί ὁ ἐκτουρκισμός τῶν ἑλληνικῶν πληθυσμῶν, πράγμα τό ὁποῖον δέν θεωρεῖται εὔκολον, διότι "ὑπάρχουν συμπαγεῖς ἑλληνικοί συνοικισμοί". Τό 1914 ἀρχίζουν οἱ μεγάλες διώξεις τῶν ῾Ελλήνων τῆς ᾿Ιωνίας καί τῆς Δυτικῆς Θράκης. Τό 1915 γίνεται ἡ γενοκτονία τῶν ᾿Αρμενίων, ἐνῶ τό 1916 ἀρχίζει ἐπίσημα πλέον ἡ Γενοκτονία τῶν ῾Ελλήνων στόν Πόντο μέ 350.000 νεκρούς ὡς τό 1923. Οἱ μέθοδοι πού χρησιμοποίησαν οἱ Τοῦρκοι γιά τήν γενοκτονία τῶν ῾Ελλήνων τοῦ Πόντου εἶναι φρικιαστικοί :
"Οἱ Τοῦρκοι ἐκτόπιζαν καί ἐξώριζαν τούς ῞Ελληνες μέσα στή βαρύτερη κακοκαιρία, χωρίς νά τούς ἐπιτρέπουν νά παραλάβουν οὔτε τρόφιμα, οὔτε στρώματα. Τά Κυβερνητικά ὄργανα πού συνόδευαν τούς ἐκτοπιζόμενους δέν ἐπέτρεπαν στά θύματά τους νά σταθμεύουν σέ κατοικημένα μέρη, ἀλλά μόνο σέ μέρη ἔρημα καί ἐκτεθειμένα στίς χειμερινές συνθῆκες. ῾Ο σκοπός ἦταν διπλός: πρῶτα νά μή μποροῦν νά στεγασθοῦν καί ἔπειτα νά μή μποροῦν νά ἀγοράσουν τρόφιμα. Δέν ἐπέτρεπαν γιά κανένα λόγο νά δώσουν βοήθεια στούς γέρους γονεῖς ἤ στά ἀνήλικα παιδιά καί στούς ἀρρώστους, οἱ ὁποῖοι ἐγκαταλείπονταν στά φαράγγια καί στά δάση καί πέθαιναν ἀπό τήν πείνα ἤ ἀποτελειώνονταν ἀπό τήν λόγχη τῶν Τούρκων. Σέ διάφορα  μέρη τῆς χώρας ἱδρύθηκαν λουτρῶνες δῆθεν διά στρατιωτικούς λόγους. Τά κυβερνητικά  καί στρατιωτικά ὄργανα πού ὁδηγοῦσαν τούς μετατοπιζομένους ἐξανάγκαζον τούς δυστυχεῖς γιά λόγους δῆθεν ὑγιεινῆς νά λουσθοῦν. ῎Εβαζαν κατά ἑκατοντάδες ἄνδρες, γυναῖκες καί παιδιά στά λουτρά, γυμνούς μέ θερμοκρασία 40 βαθμῶν. Τά ἐνδύματα τῶν δυστυχῶν ἐλεηλατῶντο. ῞Οταν ἔβγαιναν ἀπό τό λουτρό τούς ἐξανάγκαζαν νά παρατάσσωνται στό χιόνι καί μέ θερμοκρασἰα κάτω τοῦ μηδενός καί νά περιμένουν ἐπίσκεψη τοῦ ἀστυνόμου γιά καταμέτρηση, ὁ ὁποῖος ποτέ δέν ἐρχόνταν πρίν ἀπό μία ὥρα. ῎Επειτα ἄλλη μία ὥρα περίμεναν τόν γιατρό γιά ἱατρική ἐπιθεώρηση. Κατά τήν ἐπιθεώρηση χαρακτηρίζονταν ἄρρωστοι οἱ νεώτεροι καί ὑγιέστεροι, οἱ ὁποῖοι θανατώνονταν κατά τήν ἀποστολή στό νοσοκομεῖο"
῾Ο ξεκληρισμός ξεκίνησε μέ ἐπιστράτευσι τῶν ῾Ελλήνων καί ἐν ψυχρῷ ἐκτέλεσι μέ τήν παραμικρά πρόφασι, ὅσων ἠρνοῦντο νά παρουσιασθοῦν. Στή συνέχεια μέ τίς ἐκτοπίσεις εἰς τήν κεντρικήν ᾿Ασίαν καί τά καταναγκαστικῶν ἔργα εἰς τά ὁποῖα τούς ἔστελναν ἐν μέσω ἀφορήτου ψύχους καί μέ πεῖνα, ὥστε εὐκολώτερον νά ἐξαντλοῦνται.
῾Ο Αὐστριακός πρόξενος τῆς ᾿Αμισοῦ, πόλεως τοῦ Πόντου, ἀναφέρει τά ἑξῆς: "῞Οπως ἐπανειλημμένως ἐτόνισα, θεωρῶ τόν ἐκτοπισμόν τῶν ῾Ελλήνων τῆς ποντιακῆς παραλίας ἐν τῷ πλαισίῳ τῆς ἐκτελέσεως τοῦ προγράμματος τῶν Νεοτούρκων, τό ὁποῖον ἐπιδιώκει τήν ἐξασθένησιν τοῦ χριστιανικοῦ στοιχείου ὡς μίαν καταστροφήν μεγίστης ἀπηχήσεως, ἥτις θά ἔχῃ εἰς τήν Εὐρώπην ζωηρότερον ἀντίκτυπον ἀπό τάς ἀγριότητας ἐναντίον τῶν ᾿Αρμενίων".
Οἱ ῞Ελληνες τοῦ Πόντου ἀρχίζουν νά αὐτοαμύνωνται. Δημιουργοῦν ἀντάρτικες ὁμάδες διά νά προστατευθοῦν ἀπό τίς ἐπιθέσεις τῶν τουρκικῶν συμμοριῶν. ᾿Ακόμη καί οἱ γυναῖκες παίρνουν τά ὅπλα. ᾿Από αὐτές τίς ἀνεξάρτητες ὁμάδες, σιγά σιγά καί κυρίως ἀπό τό 1918 δημιουργοῦνται μυστικές ὀργανώσεις, στόχος τῶν ὁποίων εἶναι ἡ δημιουργία ἀνεξάρτητου Ποντιακοῦ κράτους ἤ ἡ ἕνωσις τοῦ Πόντου μέ τήν ῾Ελλάδα. Στόν ᾿Ανατολικό Πόντο, ὅπου προελαύνει ὁ Ρωσικός στρατός, διαμορφώνονται διαφορετικά τά πράγματα. Οἱ Ρῶσοι ἀποδέχονται τήν δημιουργία αὐτόνομης ἑλληνικῆς διοικήσεως, γνωστῆς μέ τό ὄνομα "Προσωρινή Κυβέρνησι Τραπεζούντας", καί συνεργάζονται μέ τούς ῞Ελληνες παραδίνοντες σ᾿ αὐτούς ὅσα τούς ἀνήκουν στόν ᾿Ανατολικό Πόντο.
Στίς 19 Μαΐου 1919 ὁ ἀξιωματικός τοῦ ᾿Οθωμανικοῦ Στρατοῦ Κεμάλ Πασᾶ, ὁ ἀργότερον μετωνομασθείς ᾿Ατατούρκ (σημαίνει προστάτης τῶν Τούρκων), ἀποβιβάζεται μέ τήν ὑποστήριξη τῶν ῎Αγγλων, (ἰδού ὁ ρόλος τῶν δυτικῶν δυνάμεων) στήν Σαμψοῦντα γιά νά καταστείλῃ τό Ποντιακό ἀντάρτικο. Σύντο-μα ὁ Κεμάλ αὐτονομεῖται καί ἀρχίζει τήν συγκρότησι ἑνός ἐθνικιστικοῦ τουρκικοῦ κινήματος. ᾿Εκμεταλλευόμενος τόν θρησκευτικό φανατισμό τῶν Τούρκων, δημιουργεῖ στρατό μέ ἕδρα τήν Σεβάστεια καί μέ πρωτοφανῆ φανατισμό ἐπιτίθεται κατά τῶν ῾Ελλήνων καί ἐπιχειρεῖ νά τούς ἐξαλοθρεύσῃ. Τά χαρακτηριστικά τοῦ κεμαλλικοῦ αὐτοῦ κινήματος εἶναι ἡ τυραννία καί ἡ ἐκμετάλλεσις.
Οἱ Πόντιοι πού βρίσκονται οἱ περισσότεροι στά βουνά ζητοῦν ἐνίσχυσι ἀπό τήν ῾Ελληνική Κυβέρνησι. "᾿Επιβάλλεται, γράφουν τόν Αὔγουστο τοῦ 1919 στήν ῾Ελληνική Κυβέρνησι, ἡ ἀνάγκη προμήθειας σ᾿αὐτούς (πού ἀγωνίζονται γιά τήν ἀνεξαρτησία τοῦ Πόντου) ἐνδυμάτων καί σκεπασμάτων... ᾿Εκτός αὐτοῦ ὑπάρχει μεγάλη ἀνάγκη ἀποστολῆς φαρμάκων, ἐπιδέσμων κλπ. χρειωδῶν διά τούς τραυματίες...". Δυστυχῶς τό ῾Ελληνικόν Κράτος δέν μπορεῖ νά κατανοήσῃ τήν σημασία αὐτοῦ τοῦ ἀγῶνος. Καί ἐνῶ στούς ῞Ελληνες δέν ἀπστέλλεται καμμιά βοήθεια, ὁ Κεμάλ στέλνει κατά τῶν Ποντίων τήν τρίτη στρατιά τοῦ Τουρκικοῦ Στρατοῦ.
῎Ετσι οἱ ῞Ελληνες τοῦ Πόντου ἀγωνίζονται μόνοι, ἐνῶ ἡ Τουρκική θηριωδία ὁλονέν καί αὐξάνει. ῾Εκατοντάδες ἑλληνικά χωριά καταστρέφονται ἀπό τίς τουρκικές συμμορίες. Φτάνουμε στό τέλος τοῦ 1921, ὅτε ὁ διωγμός εὑρίσκεται στό κατακόρυφο καί χαρακτηρίζεται ἀπό τίς πιό φοβερές ὠμότητες κατά τῶν ῾Ελλήνων τοῦ Πόντου. Οἱ ἀντάρτες βρίσκονται μόνοι, ἐγκαταλελειμένοι καί σέ ἀπόγνωση.
῾Ο Βρετανός πρωθυπουργός σέ μιά ἀπό τίς δημόσιες δηλώσεις του στήν Βουλή εἶπε: "(στόν Πόντο) δεκάδες χιλιάδες (῾Ελλήνων) ἀνδρῶν, γυναικῶν καί παιδιῶν ἀπελαύνονταν καί πέθαιναν. ῏Ηταν καθαρή ἠθελημένη ἐξολόθρευση". ῾Ο ᾿Αμερικανός Ταγματάρχης Γιόουελ δίνει μιά εἰκόνα τοῦ Μικρασιαστικοῦ Πόντου τό 1921. "Πτώματα, πτώματα σέ ὅλο τό μῆκος τῶν πορείας τῶν ἐκτοπιζομένων...φρίκη καί πτώματα".
Καί ὁ ᾿Αμερικανός δημοσιογράφος Γκίμπονς γράφει: "῾Η πεδιάδα τῆς Μαλάτειας ἦταν στρωμένη μέ πτώματα ῾Ελλήνων".
 Οἱ διανοούμενοι καί οἱ πρόκριτοι δικάζονται ἀπό τό ψευδεπίγραφο "Δικαστήριο τῆς ᾿Ανεξαρτησίας" πού ἑδρεύει στήν ᾿Αμάσεια. Μέ τήν κατηγορία ὅτι ἔγινε προσπάθεια ἀπόσχισης ἀπό τήν Τουρκία ἐκδόθηκαν ἑκατοντάδες θανατικές καταδίκες. Περίπου 450 Πόντιοι πεθαίνουν στίς κρεμάλες τῆς ᾿Αμάσειας.
῾Υπάρχουν πολλές μαρτυρίες διά τά φρικτά αὐτά ἐγκλήματα πού ἔγιναν εἰς βάρος τῶν ῾Ελλήνων τοῦ Πόντου. ᾿Ακόμη καί οἱ Σοβιετικοί οἱ ὁποῖοι μετά τό 1917 γίνονται σύμμαχοι τῶν Τούρκων δέν μποροῦν νά κρύψουν τόν ἀποτροπιασμό τους γιά τά φρικτά ἐγκλήματα τῶν συμμάχων τους Τούρκων.
῾Ο Φρούνζε, σοβιετικός ἀπεσταλμένος στή Τουρκία δίνει μερικές εἰκόνες τῆς φρίκης: "Συναντήσαμε, λέγει, μιά μικρή ὁμάδα ἀπό 60-70 ῞Ελληνες, οἱ ὁποῖοι μόλις εἶχαν καταθέσει τά ὅπλα. ῞Ολοι τους εἶχαν ἐξαντληθῇ στό ἔπακρον... ῎Αλλοι ἔμοιαζαν κυριολεκτικά μέ σκελετούς. ᾿Αντί γιά ροῦχα κρέμονταν ἀπό τούς ὤμους τους κάτι ἀπίθανα κουρέλια. Στό κέντρο τῆς ὁμάδας βρίσκονταν ἕνας ψηλός κι᾿ ἀδύνατος παπᾶς, φορώντας τό καλυμαύχι του... Φυσοῦσε κρύος ἀέρας καί ὅλη ἡ ὁμάδα κάτω ἀπό τά σπρωξίματα τῶν συνοδῶν στρατιωτῶν, κατευθύνονταν μέ πηδηματάκια πρός τή Χάβζα. Μερικοί, ὅταν μᾶς ἀντίκρυσαν, ἄρχισαν νά κλαῖνε δυνατά ἤ μᾶλλον νά οὐρλιάζουν, μιά καί ὁ ἦχος πού ξέφευγε ἀπό τά στήθη τους, ἔμοιαζε περισσότερο μέ οὐρλιαχτό κυνηγημένου ζώου". ῾Ο ἴδιος διηγεῖτο στόν σοβιετικό πρέσβυ στήν ῎Αγκυρα, ὅτι ἀντίκρυσε πλῆθος ῞Ελληνες πού εἶχαν σφαγιασθεῖ.  "Βάρβαρα σκοτωμένους ῞Ελληνες - γέρους, παιδιά, γυναῖκες". Τόν εἰδοποίησε γιά τό τί ἐπρόκειτο νά συναντήσῃ: Πτώματα σφαγιασμένων ῾Ελλήνων τούς ὁποίους εἶχαν ἀπαγάγει ἀπό τά σπίτια τους καί εἶχαν σκοτώσει πάνω στούς δρόμους".

῾Η τελευταία πράξη αὐτοῦ τοῦ φοβεροῦ δράματος γράφτηκε στά Μικρασιατικά παράλια τῆς ᾿Ιωνίας, στήν Σμύρνη, τόν Σεπτέμβριο τοῦ 1922 κάτω ἀπό τά ἀπαθῆ βλέμματα τῶν Δυτικῶν συμμάχων μας. ῞Οπως γράφει ὁ Οὐίνστον Τσῶρτσιλ: "῾Ο Κεμάλ γιόρτασε τόν θρίαμβό του μέ τήν μεταβολή τῆς Σμύρνης σέ τέφρα καί τήν τεράστια σφαγή τοῦ ἐκεῖ χριστιανικοῦ πληθυσμοῦ".  ᾿Εκάηκαν 55.000 σπίτια, ἀπό τά ὁποῖα 43.οοο ἦσαν ἑλληνικά.  Συγκεκριμένα ἐκάηκαν: "῾Η ῾Ελληνική ἀγορά,... οἱ συνοικίες ῾Αγίου Γεωργίου, ῾Αγίας Φωτεινῆς, ῾Αγίου Δημητρίου, Εὐαγγελιστρίας, ῾Αγίου Τρύφωνος, ῾Αγίου ᾿Ιωάννου, ῾Αγίου Νικολάου... ᾿Αποτεφρώθηκαν ὅλοι σχεδόν οἱ ὀρθόδοξοι Ναοί, 117 σχολεῖα.." κλπ. κλπ. Στίς 20 Σεπτεμβρίου 1922 οἱ σύμμαχοι ὑποχρεώνουν τήν ῾Ελλάδα νά ἐγκαταλείψῃ τήν ᾿Ανατολική Θράκη, τήν ὁποία μέ τήν συνθήκη τῶν Μουδιανῶν παραδίνουν στήν Τουρκία. Μέ τήν Συνθήκη τῆς Λωζάνης γίνεται ἡ ἀνταλλαγή τῶν ῾Ελληνικῶν πληθυσμῶν. ῞Ενα χρόνο μετά ἀπό τήν ἀνταλλαγήν ὑπάρχουν ἀκόμη ῞Ελληνες ἀντάρτες στά ῾Ελληνικά βουνά. ῞Οσοι ἐπέζησαν κατέφυγαν στήν Σοβιετική πλέον ῞Ενωση. Στήν ῾Ελλάδα κατέφυγαν 400.00 περίπου Πόντιοι πρόσφυγες, μαζί μέ ἑκατοντάδες χιλιάδες Μικρασιάτες καί ᾿Ανατολικοθρακιῶτες. ᾿Εξαιροῦνται ἀπό τήν ἀνταλλαγή τῶν πληθυσμῶν ἡ Κων/λις καί τά δύο νησιά ῎Ιμβρος καί Τένεδος εἰς ἀντιστάθμισμα τῶν Τούρκων πού θά ἔμεναν στούς νομούς Ξάνθης καί Ροδόπης.
 Τελειώνω μέ μίαν γενικήν ἄποψιν ἐπί τοῦ θέματος τῆς Γενοκτονίας, ὅπως τήν διετύπωσε δι ἀναφορᾶς του κατ᾿ ἐκείνην τήν ζοφεράν ἐποχήν ὁ Συνταγματάρχης Δ. Καθενιώτης. Εἰς τήν ἀναφοράν του αὐτήν ἀναφέρει κάτι πολύ σημαντικόν. ᾿Αναφέρει ὅτι: "Παρ᾿ ὅλην τήν ἀπομάκρυνσίν του ὁ Πόντος δέν ἐξέρχεται τῆς σφαίρας τῆς γενικῆς δράσεως τῆς ῾Ελλάδος.... Εἶναι δέ εἰς θέσιν οἱ Πόντιοι νά ἀποτελέσουν τούς φρουρούς τοῦ ῾Ελληνισμοῦ. ᾿Εν πρώτοις εἶναι ἔργον εἰς τό ὁποῖον ἔχουν συνηθίζει ἀπό αἰώνων. Περιβαλόμενοι ἐν τῇ ἀπομακρύνσει των ἀπό ξένα φῦλα, παλαίοντες διαρκῶς πρός αὐτά, ἀφομοιοῦντες παρά ἀφομοιούμενοι, ἀποτελοῦσι τόν ἰσχυρότερον τύπον ῾Ελληνικῆς φυλῆς". Καί συνεχίζει: "Οὐδείς φραγκολεβαντινισμός, ἀπεναντίας μίσος καί ἀπέχθεια πρός πᾶν τό ξενικόν. Δι αὐτάς ἀκριβῶς τάς ἀρετάς, ἡ Τουρκία, ἡ ὁποία ἔβλεπε μακρύτερα ἀφ᾿ὅ,τι ἐσυνηθίσαμεν νά νομίζωμεν, τούς διέλυσε, τούς διέσπασε καί τούς ἐπέταξε βαθμαίαιως ἔξω τοῦ Βασιλείου της".

Αὐτά τά ὀλίγα λόγια εἶναι ἱκανά νά μᾶς δώσουν, μαζί μέ τήν φρίκη τῆς γενοκτονίας τοῦ Ποντιακοῦ ῾Ελληνισμοῦ, νά καταλάβουμε καί τό βαθύτερο νόημα τῆς Γενοκτονίας  ῾Η προσήλωσις τῶν ῾Ελλήνων τοῦ Πόντου στήν ᾿Αληθινή ᾿Ορθοδοξία, ἡ ἐμμονή στίς παραδόσεις τῶν Πατέρων, ἡ ἀπέχθειά τους πρός πᾶν τό ξενικόν καί δυτικόν ἦταν σύμφωνα μέ τά παραπάνω λόγια τά βαθύτερα αἴτια πού ὡδήγησαν τούς Τούρκους στήν Γενοκτονία.
 Εἶναι χαρακτηριστικόν, ὅτι ἐνῶ ἐκείνη τήν ἐποχή ἡ συμφορά καί ἡ φρίκη κυριαρχοῦσε στίς ψυχές τῶν ῾Ελλήνων τοῦ Πόντου, ἀπό τά βάσανα, τίς φυλακίσεις καί τίς ἐξορίες, ὁμάδα παπικῶν ἱεραποστόλων ἐστάλη ἀπό τό Βατικανό σ᾿ αὐτά τά μέρη καί ἔκαμνε προπαγάνδα ὑπέρ τοῦ Πάπα, ὑπέσχετο δέ νά ἀποστείλῃ ὁ Πάπας δῆθεν βοήθεια, ἐάν ἀποδεχθοῦν αύτόν κεφαλή τῆς ᾿Εκκλησίας. Καί αὐτά ἀναγράφονται στήν "᾿Εκκλησιαστική ᾿Αλήθεια" ἐπίσημον τοῦ Πατριαρχείου ἐκείνης τῆς ἐποχῆς.
 Καί τό Πατριαρχεῖο τί ἔκαμνε. ᾿Αντί νά ἐνδιαφερθῇ γιά τόν καταρρέοντα ῾Ελληνισμόν τοῦ Πόντου ἔκαμνε ᾿Επιτροπές, συσκέψεις καί διαβούλια διά τό πῶς θά ἑνωθῇ μέ τούς Παπικούς, διά τό πῶς θά ἀλλάξῃ τό ῾Ημερολόγιο, διά τό πῶς θά ἔχει καλές σχέσεις μέ τούς ᾿Αγγλικανούς. Δηλαδή ἐδῶ συμβαίνει ἡ πιό μεγάλη προδοσία τοῦ αἰῶνος ἀπό  ἐκείνους πού ἔπρεπε ἐκείνη τή ζοφερά διά τό ῎Εθνος καί τήν ᾿Ορθοδοξία ἐποχή νά πολεμήσουν μέχρις ἐσχάτων...

᾿Αγαπητοί πατέρες καί ἀδελφοί

 Δέν πρέπει νά ξεχάσουμε πώς ἐνῶ τό Πατριαρχεῖο τότε ἀπεμπολοῦσε τήν ᾿Ορθοδοξίαν, μέ τήν αἱρετικήν ᾿Εγκύκλιόν του τοῦ 1920, μέ τό μασωνικό ψευδοπανόρθοδοξο Συνέδριο τοῦ 1923, μέ τόν γνωστό Μελέτιο Μεταξάκη ἐπί τοῦ θρόνου, μέ τήν ἀποδοχήν τοῦ παπικοῦ ἡμερολογίου, οἱ χριστιανοί τοῦ Πόντου ἦταν πραγματικοί χριστιανοί. Καί αὐτό εἶναι τό πλέον παρήγορον. Διότι αὐτοί πού ἐσφαγιάσθησαν δέν εἶναι μόνον μάρτυρες τοῦ ῎Εθνους, ἀλλά καί τῆς ᾿Ορθοδοξίας, ἦσαν ῾Ιερομάρτυρες. Μία ἐπιστολή Ποντίου φυλακισμένου μέ ἀπόφασιν ἐκτελέσεώς του ἀποδεικνύει σαφέστατα τήν γνησιότητα τῆς πίστεώς των εἰς τόν Θεόν. ᾿Αξίζει νά τήν ἀκούσωμεν. ᾿Ιδού τί γράφει μέσα ἀπό τήν φυλακή στήν σύζυγό του καί τά παιδιά του, ἐνῶ ἀναμένει τόν θάνατο:

"Μετά βαρυαλγούσης καρδίας, σήμερον σοῦ γράφω τάς ὀλίγας ταύτας λέξεις καί ἐάν περιέλθῃ εἰς χεῖράς σου ἡ ἰδιόχειρος αὕτη ἐπιστολή μου. θεωρῶ καλόν νά τήν ἔχετε ὡς ἐνθύμιον.
Τά θαύματα τοῦ Θεοῦ εἶναι μεγάλα, καί ὁ ἀνθρώπινος νοῦς εἶναι ἀδύνατον νά τά ἐξιχνιάσῃ καί νά τά ἐννοήσῃ.
᾿Ιδού βλέπων τήν σημερινήν κατάστασιν, προβλέπω, ὅτι τό νῆμα τῆς ζωῆς μου κόπτεται ἀπό αὐτόν τόν κόσμον. ᾿Επί 24 ὁλόκληρα χρόνια ἐζήσαμεν ὁμοῦ μέ ἀμείωτον ἀμοιβαίαν ἀγάπην καί διήλθομεν πολλάς καί καλάς ἡμέρας εὐτυχίας. ῎Ισως ὡς ἄνθρωποι καί χωρίς νά τό θέλωμεν ἐψυχράναμεν ὁ εἷς τόν ἄλλον. ῾Ο Πολυεύσπλαγχνος Θεός ἄς συγχωρήσῃ ἁπάσας τάς ἁμαρτίας ἡμῶν καί σύ συγχώρεσέ με. ῾Η καρδιά μου καί ἡ συνείδησις εἶναι πολύ ἥσυχος. Πιστεύω καί λατρεύω τόν Πανάγαθον Θεόν μου, καί εἶμαι βέβαιος, ὅτι θά ἀξιωθῶ νά ἴδω τήν δόξαν τοῦ ῾Υψίστου καί εὔχομαι ὅταν καί σεῖς ἔλθετε νά εἴμεθα ὁμοῦ οἰκογενειακῶς.
᾿Ενταῦθα δέν παρελείψαμεν τάς πρός τόν ῞Υψιστον δεήσεις ἡμῶν καί καθ᾿ ἑκάστην ἐξετελέσαμεν τά θρησκευτικά ἡμῶν καθήκοντα, ἠξιώθημεν δέ νά μεταλάβωμεν καί τῶν ῾Αγίων καί ᾿Αχράντων μυστηρίων καί ὁ Οἰκτίρμων Θεός ἄς μᾶς θεωρήσῃ ἀξίους.
῾Ο Παντοδύναμος νά σᾶς δώσῃ ὑπομονήν καί δύναμιν καί θά σᾶς δώσῃ, ἔχω πεποίθησιν εἰς τήν πίστιν μου καί σύ θά παρηγορήσῃς τά φίλτατά μας τέκνα.
Μή λησμονεῖτε νά πηγαίνετε τακτικά εἰς τήν ᾿Εκκλησίαν καί νά ἀπευθύνετε τάς δεήσεις ὑμῶν πρός τόν ῞Υψιστον.
Ζῆτε ὡς γνήσιοι ᾿Ορθόδοξοι Χριστιανοί διά νά ἀξιωθῆτε νά ἴδητε τό ῞Αγιον Πνεῦμα.
Πρός Θεοῦ προσέξατε μή ἀποσκιρτήσητε ἀπό τήν ᾿Ορθόδοξον ᾿Εκκλησίαν καί πίστιν σας. ῎Εμαθον, ὅτι ὁ υἱός μου Κουζηνός ἐξωρίσθη καί δέν ἀμφιβάλλω, ὅτι τόν ἐδολοφόνησαν. Εἶμαι βέβαιος καί τό πιστεύω, ὅτι εἶναι πλησίον τοῦ Θεοῦ μου, διότι ἦτο ἀθῶος καί ἄκακος.
῾Ο μικρότερος υἱός μου Λάζαρος σᾶς μένει ὡς παρηγορία καί ὅλοι σας εἶσθε ὑπεύθυνοι διά τήν ἀνατροφήν καί ἐκπαίδευσίν του καί ἐπιθυμῶ, ὅπως καταβάλλητε πᾶσαν ἐφικτήν προσπάθειαν καί θυσίαν. Βεβαίως ὁ Παντοδύναμος Θεός θά σᾶς ὑποδείξῃ παντοειδῆ μέσα βοηθείας, θά σᾶς στείλῃ κατάλληλα βοηθητικά πρόσωπα καί τότε ἡλίου φαεινότερον θά ἴδητε ὅτι δέν παύῃ παρέχων ὑμῖν τήν βοήθειάν του.
᾿Επιστήσατε τήν προσοχήν σας διά τήν ἀνατροφήν καί ἐκπαίδευσιν τῆς μικρᾶς κόρης μου Τριανταφυλλιᾶς (τό μικρό μου ἀηδονάκι). Τό πῶς καί ποῦ θά ζήσετε μόνον ὁ Πανάγαθος Θεός θά σᾶς ὁδηγήσῃ.
῎Ανευ τῆς θελήσεως τοῦ Θεοῦ, οὐδέν δυνατόν γενέσθαι.
Παντοῦ, διά τό συμφέρον ἡμῶν γεννηθήτω τό θέλημά του. Μήν ἀπελπίζεσθε, ἐστέ θαρραλέοι καί πιστοί καί ζῆτε ἐν ἀγάπῃ καί ὁμονοίᾳ.
῾Η διαδικασία, ἥτις ἔμελλε νά γίνῃ τήν 6/19 Σεπτ. δέν ἔλαβε τέλος καί ἐλπίζω σήμερον ν᾿ ἀποπερατωθῇ.
῾Ο Θεός νά τά φέρῃ δεξιά. ῎Ηδη σᾶς ἀφίνω εἰς τήν θέλησιν καί ἐπίβλεψιν τοῦ ῾Υψίστου, φροντίσατε νά τιμήσετε τό ὄνομα τῆς οἰκογε- νείας ἡμῶν καί προσέξατε νά διαφυλάξητε τήν τιμήν σας. Σᾶς ἐναγκαλίζομαι ὅλους σας, σᾶς γλυκοασπάζομαι καί ὅταν θά ἔλθῃ ἡ κατάλληλος στιγμή σᾶς περιμένω ἀθώους καί ἀμέμπτους ἐνώπιον τοῦ Παναγάθου Θεοῦ μου.

῾Ο ἀγαπητός σύζυγος καί πατήρ σας Περικλῆς Λ. Κουζουδζακόγλου

῎Ετσι ἐσκέπτοντο οἱ πράγματι Γνήσιοι ᾿Ορθόδοξοι Χριστιανοί ῞Ελληνες τοῦ Πόντου. ῾Η πνευματική Μητέρα ὅμως τῶν ᾿Ορθοδόξων ἐκείνη τήν ἐποχή, δέν ἐσκέπτετο καί δέν ἐνήργει ὀρθοδόξως, ἐπρόδωσε τήν ᾿Ορθοδοξίαν, εἰσῆλθε εἰς τόν Οἰκουμενισμόν. Γι αὐτό καί παρεχώρησε ὁ Θεός νά κινηθοῦν αἱ "λυχνίαι τῶν ἑπτά ᾿Εκκλησιῶν" τῆς Μικρᾶς ᾿Ασίας καί τοῦ Πόντου. Διά τήν ἀποστασίαν τῶν ποιμένων.
 ῎Ας σταματήσουμε ὅμως ἐδῶ. Καί ἀς ἀναφωνήσουμε τό "αἰωνία ἡ μνήμη" αὐτῶν πού ἔχυσαν τό αἷμά των ἐν τῇ ῾Ομολογίᾳ τῆς Πίστεως καί μέ τά δάκρυά των πότισαν αὐτή τήν ἔρημη αὐτή γῆ τοῦ Πόντου.   ῞Οπου νἆναι ὁ σπόρος τῆς λευτεριᾶς θά φυτρώσει. ῎Ηδη ἔχει φυτρώσει μέσ᾿ τίς καρδιές ὅλων τῶν ῾Ελλήνων τοῦ Πόντου πού κρατώντας τήν λαμπάδα τῆς ᾿Ορθοδοξίας ἀναμμένη δέν ἀκολούθησαν τήν κακοδοξία καί τόν Οἰκουμενισμό, ἀλλά παρέμειναν στήν ἀγκαλιά τῆς Γνησίας ᾿Ορθοδοξίας. Καί αὐτό τό μικρό βλαστάρι τῆς λευτεριᾶς περιμένει νά γίνῃ δένδρο, νά ἁπλώσῃ τά κλαδιά του μέχρι τόν Πόντο, διά νά ξανακουσθῇ στά μέρη ἐκεῖνα τό  γλυκό τραγοῦδι τῆς ᾿Ορθοδοξίας καί τῆς ῾Ελλάδος.

᾿Αγαπητοί

Τελειώνω μέ λίγα λόγια πού ἐλέχθησαν ἐκείνη τήν ἐποχή καί ἐμεῖς ἄς πάρουμε τά μηνύματα γιά τό σήμερα:
 "Δεήσεις πρός τόν Θεόν δέν ἀναπέμπονται (πλέον σ᾿αὐτά τά μέρη τοῦ Πόντου). ῾Ο ἦχος τῶν κωδώνων δέν ἀντιλαλεῖ εἰς τούς αἰθέρας. ᾿Εσίγησεν ἡ ῾Ελληνική φωνή τοῦ Εὐαγγελίου. Δέν κελαρύζει ὁ ρύαξ. ῾Ο Μάϊος δέν εἶναι Μάϊος. ῾Ο Πόντος ἐσταυρώθη. Τετέλεσται.... ῾Ο τάφος ἐν ὧ κεῖται ὁ νεκρός τοῦ Πόντου δέν εἶναι μνῆμα, εἶναι κατακόμβη,  ἥν καί ἄλλοτε ἐγνώρισεν ἐπί αἰῶνας καί ἐκ τῆς ὁποίας θά ἐξέλθῃ καί πάλιν ἄθικτος ἡ ζωή.... Οἱ Μάρτυρες εἶναι αἱ μυστικαί λυχνίαι, αἱ φωτίζουσαι τήν κατακόμβην τῆς Πίστεως καί τῆς Πατρίδος... ῾Ο Πόντος ποντίζεται, ἀλλά δέν καταποντίζεται.... Οἱ Τοῦρκοι θάπτοντες τόν Πόντον, ἐκ συγχύσεως καί ταραχῆς ἀφῆκαν ἔξω τήν κεφαλήν του, καί τό μέν στόμα κηρύττει τό παράπονόν του πρός τόν πολιτισμένον κόσμον..." ἵνα τί μέ ἐγκατέλιπες;", τά δέ ὦτα ἀκούουν τάς φωνάς τῶν ἐθνομαρτύρων: "Μή φοβοῦ... μηδέ ἐντραπῆς... Μόνον ἐξεγείρου, ἀνάστηθι καί ἀγωνίζου.."

᾿Αγαπητοί ἀδελφοί ῞Ελληνες προερχόμενοι ἀπό τόν μαρτυρικὀ Πόντο

Κεφαλή πού παρέμεινε ἔξω ἀπό τόν τάφο τοῦ Πόντου καί φωνάζει εἶσθε σεῖς, εἶναι ἡ πίστις σας καί ἡ ῾Ομολογία σας. Εἶσθε ἐσεῖς πού διεφυλάξατε αὐτήν τήν ῾Ομολογίαν καί Πίστιν καί συνεχίζετε τόν δρόμον τῶν πατέρων σας. Συνεχίσατε τόν ἀγῶνα καί ἐμεῖς μαζί σας, ὥσπου "πάλι μέ χρόνια μέ καιρούς πάλι δικά μας θἆναι".
Καί ὅλοι μαζί νά τιμήσουμε τούς μάρτυρες πού ἐθυσιάσθησαν ἐκεῖ στόν Πόντο καί νά βροντοφωνάξουμε ἄλλη μιά φορά:  "Αἰωνία καί ἀΐδιος ἡ μνήμη τῶν μαρτύρων τοῦ Πόντου".

Ἀντί ἐπιλόγου εἰς τήν Α΄ ἔκδοσιν

Τά ἀνθελληνικά καί ἀντορθόδοξα σχἐδια καί προγράμματα τῶν σκοτεινῶν δυνάμεων καί δή τοῦ Βατικανοῦ καί τοῦ Σιωνισμοῦ  κατά τῆς ᾿Ορθοδοξίας καί τοῦ ῎Εθνους μας δέν ἐσταμάτησαν μέ τήν Μικρασιατική καταστροφή. Αἱ ἀντίχριστοι δυνάμεις, αἱ ὁποῖαι θέλουν νά ἐπιβάλλουν τήν Νέαν τάξιν πραγμάτων πρός ἐπικράτησιν τῆς παγκοσμίου κυριαρχίας τοῦ ἀντιχρίστου δέν ἠρκέσθησαν εἰς τό γεγονός, ὅτι κατέστρεψαν ἕνα μεγάλο καί ζωτικό μέρος τοῦ ῾Ελληνισμοῦ, τόν Ποντιακόν ῾Ελληνισμόν, ἀλλά ἐπιζητοῦν καί τήν περαιτέρω συρρίκνωσιν τοῦ ῾Ελληνισμοῦ καί εἰ δυνατόν τόν παντελῆ ἀφανισμόν αὐτοῦ καί τῆς ᾿Ορθοδοξίας. Εἶναι πολύ χαρακτηριστικαί καί ἀποκαλυπτικαί αἱ δηλώσεις τοῦ Χένρυ Κίσσιγκερ ῾Εβραίου καί πρώην ῾Υπουργοῦ τῶν ᾿Εξωτερικῶν τῆς ᾿Αμερικῆς, αἱ ὁποῖαι ἐδημοσιεύθησαν εἰς τό περιοδικόν "ΝΕΜΕΣΙΣ" , τεῦχος 35 τῆς 20-2-1997. ᾿Ιδού αἱ δηλώσεις του, τίς ὁποῖες ἀναδημοσιεύουμε ἀπό τό περιοδικό "ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ":
 "῾Ο ῾Ελληνικός λαός εἶναι δυσκολοκυβέρνητος καί γι αὐτό πρέπει νά τόν πλήξουμε βαθιά στίς πολιτισμικές του ρίζες. Τότε ἴσως συνετισθεῖ. ᾿Εννοῶ, δηλαδή, νά πλήξουμε τήν γλῶσσα, τήν θρησκεία, τά πνευματικά καί ἱστορικά του ἀποθέματα, ὥστε νά ἐξουδετερώσουμε κάθε δυνατότητά του νά ἀναπτυχθεῖ, νά διακριθεῖ, νά ἐπικρατήσει, γιά νά μή μᾶς παρενοχλεῖ στά Βαλκάνια, νά μή μᾶς παρενοχλεῖ στήν  ᾿Ανατολική Μεσόγειο, στή Μέση ᾿Ανατολή, σέ ὅλη αὐτή τή νευραλγική περιοχή μεγάλης στρατηγικῆς σημασίας γιά μᾶς , γιά τήν πολιτική τῶν Η.Π.Α.".
 Δηλαδή, κατ ᾿αὐτόν τόν κύριο, θά πρέπει νά καταστραφῇ ἡ ῾Ελλάδα καί ἡ ᾿Ορθοδοξία διά νά μή ἐμποδίζῃ τήν ἐπεκτατική πολιτική τῶν Η.Π.Α., μέ ἄλλα λόγια διά νά μή εἶναι ἐμπόδιον στήν ἐπικράτησι τοῦ κράτους τοῦ ἀντιχρίστου. Καί τοῦτο ἀς ληφθῇ ὑπ᾿ὄψιν ἐν συνδυασμῷ καί μέ τήν δήλωσιν τοῦ Πάπα πρό δεκαετίας περίπου καί ἐντολήν του:
"Διαλῦστε τούς παλαιοημερολογῖτες, διότι αὐτοί ἀπέμειναν τό μόνο ἐμπόδιο στά σχέδιά μας".
Δυστυχῶς ὅμως τήν ἀπαρχήν τῆς ἐφαρμογῆς αὐτῶν τῶν σατανικῶν προγραμμάτων καί τῆς καταστροφῆς τὴς ῾Ελλάδος καί τῆς ᾿Ορθοδοξίας τήν ἔκαμαν ῞Ελληνες πολιτικοί μέ τήν "ἐπικύρωσιν" τῆς ἀντιχρίστου συνθήκης "Σένγκεν", περί τῆς ὁποίας ἔχομεν γράψει καί θά ἐπανέλθωμεν. Τοῦτο μόνον λέγομεν ἐνταῦθα, ὅτι ὑπέρτατον χρέος μας ὡς ῾Ελλήνων καί Γνησίων ᾿Ορθοδόξων εἶναι νά συνεχίσωμεν τόν ὑπέρ τῆς ᾿Ορθοδοξίας καί τοῦ ῎Εθνους μας ἀγῶνα μἐ ὅλας μας τάς δυνάμεις, σύμφωνα καί μέ τήν θείαν  ἐντολήν: "᾿Αγώνισαι περί  τῆς ἀληθείας καί Κύριος πολεμήσει ὑπέρ σοῦ".