ΙΕΡΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΛΟΓΟΙ ΠΕΡΙ ΙΕΡΩΣΥΝΗΣ

at October 23, 2019

ΜΕΓΑΛΟΙ ΦΩΣΤΗΡΕΣ ΤΗΣ ΤΡΙΣΗΛΙΟΥ ΘΕΟΤΗΤΟΣ!!!

ΟΙ "ΠΕΡΙ ΙΕΡΩΣΥΝΗΣ" ΛΟΓΟΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟ

ΛΟΓΟΣΕΚΤΟΣ

α. Οι ιερείς έχουν την ευθύνη και για τις αμαρτίες των άλλων.

Και όλα όσα αφορούν στην επίγεια ζωή μας είναι περίπου αυτά που άκουσες. Πώς όμως θα μπορέσουμε να ανταπεξέλθουμε στις απαιτήσεις της ουράνιας ζωής, όταν είμασθε αναγκασμένοι να επωμισθούμε τις ευθύνες για καθένα από τους ανθρώπους που ανατέθηκαν στην ποιμαντική μας εξουσία; Η ζημία στην περίπτωση αυτή δεν εξαντλείται μέχρι την αισχύνη, αλλά υπάρχει και ο κίνδυνος της αιώνιας κολάσεως.

Το αξίωμα, Πείθεσθε στα λόγια των ποιμένων σας και υπακούετε σ᾿ αυτούς, διότι αυτοί αγρυπνούν για τις ψυχές σας, αφού θα λογοδοτήσουν γι᾿ αυτές, αν και το ανέφερα προηγουμένως θα το επαναλάβω και τώρα. Ο φόβος αυτής της απειλής κατατρύχει την ψυχή μου. Διότι αν ένα και μόνο πιστό σκανδαλίση ο επίσκοπος, τον πιο ασήμαντο όλων, συμφέρει σ᾿ αυτόν να του δεθή μυλόπετρα στον τράχηλό του και να καταποντισθή στη θάλασσα· και αν επίσης όσοι προσβάλλουν τη συνείδηση των αδελφών διαπράττουν αμάρτημα κατά του ίδιου του Χριστού, τότε τι πρόκειται να πάθουν και ποια καταδίκη θα λάβουν εκείνοι οι οποίοι στάθηκαν αίτιοι απωλείας όχι μόνο ενός και δύο και τριών πιστών, αλλά τόσου πλήθους.

Δεν μπορεί να επικαλεσθή την απειρία, ούτε την άγνοια, ούτε να προβάλη ως δικαιολογία κάποια μεγάλη ανάγκη ή ενδεχόμενη βία. Από τους ανωτέρω μάλλον κάποιος από τους αρχομένους, αν ήταν δυνατό να γίνη, θα κατέφευγε σε τέτοιες δικαιολογίες για τις προσωπικές του αμαρτίες, παρά οι προεστώτες για τις ευθύνες που έχουν έναντι των άλλων. Γιατί συμβαίνει αυτό; Ο αναλαβών την ευθύνη να επανορθώνη τα λάθη που κάνουν οι άλλοι ένεκα αγνοίας και να προμηνύη τον επερχόμενο πόλεμο του διαβόλου, δεν θα μπορέση να προβάλη την άγνοια, ούτε να προφασισθή, Δεν άκουσα τη σάλπιγγα, δεν προέβλεψα τον πόλεμο

. Αλλά για τον λόγο αυτό κάθισε, όπως λέγει και ο Ιεζεκιήλ, για να σαλπίζη στους άλλους και να προμηνύη τα μέλλοντα να συμβούν. Γι᾿ αυτό εξ άλλου είναι απαραίτητη η τιμωρία, έστω και αν ένας είναι ο απολωλώς. Αν ενώ η ρομφαία προελαύνη και δεν σαλπίση στον λαο, ούτε σημάνη, λέγει, τον συναγερμό ο σκοπός και έλθη η ρομφαία και λάβη την ψυχή, αυτή θα έχη ληφθή για τις άνομες πράξεις της, όμως το αίμα της θα το ζητήσω από το χέρι του σκοπού. Πάψε λοιπόν να με ωθής σε τόσο αναπόφευκτη τιμωρία. Στην περίπτωσή μας δεν πρόκειται περί στρατηγίας, ούτε περί βασιλείας, αλλά για πράγματα τα οποία απαιτούν αγγελική αρετή.

β. Πρέπει να καταβάλλουν μεγαλύτερη προσπάθεια από τους μονάζοντες.

Η ψυχή των ιερέων πρέπει να είναι πεντακάθαρη, για να μη τους εγκαταλείψη ποτέ το Πνεύμα το ’γιο, για να μπορούν να λέγουν, Δεν ζω πλέον εγώ, αλλά ζει μέσα μου ο Χριστός. Αν όσοι κατοικούν στην έρημο, απαλλαγμένοι από τους θορύβους της πόλεως και της αγοράς, απολαμβάνοντες τη γαλήνη των ήσυχων λιμένων δεν θέλουν σε καμμία περίπτωση να εγκαταλείψουν αυτόν τον τρόπο ζωής, αντίθετα μάλιστα λαμβάνουν και μύριες άλλες προφυλάξεις, περιτοιχίζοντες από κάθε κίνδυνο τους εαυτούς τους, ώστε να μπορούν να προσεγγίζουν τον Θεό με παρρησία και ειλικρινή καθαρότητα, όσο είναι δυνατό στην ανθρώπινη φύση, τότε ο ιερωμένος πόση δύναμη πρέπει να διαθέτη ώστε να μπορέση να εξοβελίση από την ψυχή του κάθε μολυσμό και να διατηρήση άσπιλο το πνευματικό του κάλλος;

Ασφαλώς χρειάζεται πολύ περισσότερη καθαρότητα από εκείνους. Και ενώ χρειάζεται περισσότερη καθαρότητα υπόκειται και σε μεγαλύτερους κινδύνους, οι οποίοι ενδέχεται να ρυπάνουν την ψυχή του, αν δεν την καταστήση με τη συνεχή νήψη και την εντατική προσπάθεια άβατη σ᾿ αυτούς.

Πολλά απ' όσα χρησιμοποιούν οι γυναίκες για τον καλλωπισμό τους, όπως η ομορφιά του προσώπου, οι προκλητικές κινήσεις του σώματος, το επιτηδευμένο βάδισμα, η ψιλή στον τόνο φωνή, η χρωματική ανάδειξη των ματιών και των παρειών, οι διάφορες κομμώσεις, οι βαφές των μαλλιών, τα πολυτελή ενδύματα, η ποικιλία των χρυσών κοσμημάτων και όλα τα υπόλοιπα, μπορούν να θορυβήσουν την ψυχή, αν αυτή δεν έχη σκληραγωγηθή με την αυστηρότητα της σωφροσύνης. Το να ταράσσεται η ψυχή από όλα αυτά δεν είναι καθόλου παράξενο.

Το να βάλλη όμως ο διάβολος και να κατατοξεύη τις ψυχές των ανθρώπων και με τα αντίθετα όλων αυτών, αυτό είναι εκπληκτικό και πολύ παράδοξο. Πράγματι, κάποιοι οι οποίοι διέφυγαν τη θήρα όλων αυτών, αλώθηκαν όμως από τα τελείως αντίθετά τους. Η παραμελημένη όψη, η ακούρευτη κόμη, τα βρώμικα ενδύματα, η απρόσεκτη εμφάνιση, το απλοϊκό ήθος, η αφέλεια των λόγων, το ανεπιτήδευτο βάδισμα, η χονδροειδής φωνή, η πτωχική διαβίωση, η καταφρόνηση του κόσμου και η απομόνωση, κατ᾿ αρχήν μεν προκαλούν τον οίκτο του βλέποντα, στη συνέχεια δε τον οδηγούν στη χειρότερη καταστροφή.

γ. Ο αγώνας του μοναχού είναι ευκολότερος από του προεστώτα της εκκλησίας.

Πολλοί από εκείνους που ξέφυγαν από τα προηγούμενα δίχτυα, τα οποία είναι κατασκευασμένα από τα χρυσά, τα μύρα, τα ενδύματα και όλα όσα είπα προηγουμένως, έπεσαν με μεγάλη ευκολία σ᾿ εκείνα που είναι κατασκευασμένα από τα τελείως αντίθετα υλικά και οδηγήθηκαν στην απώλεια. Όταν λοιπόν αναρριπίζεται ο πόλεμος στην ψυχή του θεατή, με την πενία και τον πλούτο, τον καλλωπισμό και την ατημέλητη εμφάνιση, τους επιτηδευμένους και τους απλοϊκούς τρόπους και με όλα όσα ανέφερα, τα δεινά δε εκείνα που τον πολιορκούν στενεύουν γύρω του όλο και πιεστικότερα τον κλοιό, τότε από πού θα μπορέση να αναπνεύση με τις τόσες παγίδες που τον περιστοιχίζουν;

Πού θα εύρη διέξοδο, όχι για να μη αλωθή κατά κράτος (διότι αυτό δεν είναι πολύ δύσκολο), αλλά για να διαφυλάξη ατάραχη την ψυχή του από τους μιαρούς λογισμούς; Και παραβλέπω τις τιμές, οι οποίες είναι αιτίες μυρίων κακών. Όσες δε από αυτές προέρχονται από γυναίκες λυμαίνονται τη στερρότητα της σωφροσύνης και πολλές φορές καταβάλλουν την ψυχή του ανθρώπου, όταν κάποιος δεν γνωρίζει πώς να ανταπεξέρχεται διαπαντός σε όλες αυτές τις επιβουλές. Όσον αφορά στις προερχόμενες από τους άνδρες, αν κάποιος δεν τις δέχεται με μεγαλοψυχία, κινδυνεύει να καταληφθή από δύο τελείως αντίθετα πάθη, τη δουλοπρέπεια της θωπείας και τον παραλογισμό της αλαζονείας.

Αναγκάζεται δηλαδή από τη μία μεριά να υποκύπτη σ᾿ εκείνους οι οποίοι τον κολακεύουν, από την άλλη δε να φυσιώνεται έναντι των κατωτέρων του, λόγω των αποδιδόμενων σ᾿ αυτόν τιμών και να ωθείται στο βάραθρο της αλογίας. Αυτά όλα ειπώθηκαν βέβαια από μένα, αλλά κανείς δεν μπορεί να μάθη ακριβώς το μέγεθος της προκαλούμενης βλάβης χωρίς να έχη προσωπική εμπειρία. Πράγματι, όχι μόνο αυτά, αλλά και πολύ περισσότερα και χειρότερα θα υποστή αναγκαστικά ο υποχρεωμένος να συναναστρέφεται με πολύ κόσμο.

Αντίθετα, ο επιλέγων την ησυχία απαλλάσσεται από όλα αυτά τα δεινά. Αν δε κάποτε τύχη και του συμβή κάποιος παράλογος λογισμός να του σχηματίση κάποια από αυτές τις εικόνες, εν τούτοις η φαντασία είναι ασθενής και γρήγορα η εικόνα αυτή μπορεί να σβησθή, διότι η φωτιά αυτή δεν τροφοδοτείται από την όραση με εξωτερική καύσιμη ύλη. Ο μοναχός μόνο για τον εαυτό του φοβάται, αν δε αναγκασθή να φροντίζη και για άλλους, τότε θα πρόκειται για μετρημένους ανθρώπους.

Σε περίπτωση δε που πρόκειται για περισσότερους, σίγουρα θα είναι πολύ λιγότεροι από τα μέλη της Εκκλησίας και θα απαιτούν πολύ λιγότερες φροντίδες από εκείνες που καταβάλλει ο προεστώς, όχι μόνο επειδή είναι λίγοι στον αριθμό, αλλά και διότι όλοι τους είναι απηλλαγμένοι των κοσμικών φροντίδων, αφού δεν έχουν ούτε παιδιά ούτε γυναίκα, ούτε παρόμοιες μέριμνες. Το γεγονός αυτό τους καθιστά πολύ ευπειθείς στους ηγουμένους τους, η δε κοινή συνοίκηση συνετέλεσε ώστε οι τελευταίοι να μπορούν να διαγιγνώσκουν και να επανορθώνουν με ακρίβεια τα πταίσματά τους· τούτο είναι πολύ σημαντικό, διότι η συνεχής επιστασία των διδασκάλων συντελεί πολύ σημαντικά στην προκοπή της αρετής.

δ. Στον ιερέα έχει ανατεθή η προστασία όλης της οικουμένης· και άλλα φρικτά πράγματα.

Αντίθετα προς τους μοναχούς, όσοι ανατίθενται στην πνευματική φροντίδα των ιερέων είναι απορροφημένοι περισσότερο στις βιωτικές φροντίδες, γεγονός που τους καθιστά ραθυμότερους προς την πνευματική εργασία. Γι᾿ αυτό πρέπει ο διδάσκαλος να σπέρνη καθημερινά θα έλεγα, ώστε στη συνέχεια να είναι δυνατό να διαρκέση ο λόγος στους ακροατές. Διότι οι καλλιεργούμενοι σπόροι καταπνίγονται από τον υπέρογκο πλούτο, από το μέγεθος της εξουσίας, από τη ραθυμία που επιφέρει η τρυφή και από πολλά παρόμοια.

Πολλές φορές δε η πυκνότητα των αγκαθιών δεν επιτρέπει στους σπόρους ούτε μέχρι την επιφάνεια του εδάφους να πέσουν. Επίσης, η υπερβολική θλίψη, οι πιεστικές ανάγκες που ανακύπτουν από την πενία, οι συνεχείς επιρροές και άλλα παρόμοια, αντίθετα προς τα προαναφερθέντα, απομακρύνουν από την προσπάθεια αφοσιώσεως στα θεία. Αλλά και τα αμαρτήματά τους δεν είναι δυνατό να γίνουν γνωστά ούτε στο ελάχιστο. Πώς θα μπορούσε δε να γίνη διαφορετικά, αφού τους περισσότερους από αυτούς οι ιερείς ούτε εξ όψεως δεν τους γνωρίζουν;

Ενώ αναφορικά προς τις υποχρεώσεις του ιερέα έναντι του ποιμνίου του προκαλείται τόση αμηχανία, αντίθετα, αν κάποιος ήθελε να εξετάση τις σχετικές προς τον Θεό, δεν θα συναντήση καμμία από αυτές τις δυσκολίες. Τόσο μεγάλη και ακριβή φροντίδα απαιτούν οι πρώτες. Ποιος πρέπει λοιπόν να είναι ο προσευχόμενος και πρεσβεύων όλη την πόλη, γιατί λέγω δε πόλη; αφού πρεσβεύει όλη την οικουμένη και παρακαλεί τον Θεό να φανή ελεήμων έναντι των αμαρτιών όλων των ανθρώπων, όχι μόνο των ζώντων, αλλά και των απελθόντων.

Προσωπικά θεωρώ ανεπαρκή για το μέγεθος της ικεσίας αυτής ακόμη και την παρρησία του Μωϋσή και του Ηλία. Ο ιερέας είναι σαν να έχη αναλάβει τη φροντίδα ολοκλήρου του κόσμου, σαν να είναι ο πατέρας όλων των ανθρώπων. Έτσι, προσέρχεται στον Θεό, δεόμενος ώστε να σταματήσουν οι πόλεμοι σε όλα τα μέρη της γης και οι ταραχές, να επικρατήση η ειρήνη, προσεύχεται δε και ζητεί κατ᾿ ιδίαν και δημόσια τη γρήγορη απαλλαγή όλων των ανθρώπων από τα κακά που τους βαρύνουν. Πρέπει μάλιστα να διαφέρη τόσο πολύ έναντι αυτών υπέρ των οποίων προσεύχεται, όσο είναι φυσικό να διαφέρη ο προεστώς από τους προστατευομένους.

Όταν δε επικαλείται το άγιο Πνεύμα και επιτελή τη φρικωδέστατη θυσία και εφάπτεται συνεχώς του κοινού Δεσπότη όλων των ανθρώπων, πες μου, που θα τον κατατάξουμε; Πόση καθαρότητα και πόση ευλάβεια θα απαιτήσουμε από αυτόν; Μπορείς να κατανοήσης ποια θα πρέπει να είναι τα χέρια που διακονούν, ποια η γλώσσα που θα διαχέη τα ιερά λόγια, ποια ψυχή μπορεί να είναι καθαρότερη και αγιότερη από τη δική του, που υποδέχεται μέσα της τόση χάρη από το ’γιο Πνεύμα;

Τη στιγμή αυτή και άγγελοι παρίστανται γύρω από τον ιερέα και κάθε ουράνιο τάγμα βοά και ο τόπος γύρω από το θυσιαστήριο γεμίζει προς τιμήν του κειμένου πάνω σ' αυτό. Μπορεί δε να πεισθή κάποιος σ᾿ αυτό και από τα ίδια τα επιτελούμενα μυστήρια. Εγώ μάλιστα άκουσα από κάποιον να διηγείται κάποτε ότι ένας πρεσβύτερος, θαυμαστός άνδρας, ο οποίος συνήθιζε να βλέπη αποκαλύψεις, του διηγήθηκε ότι αξιώθηκε να ιδή ένα τέτοιο θέαμα.

Κατά τη στιγμή δηλαδή της τελέσεως του μυστηρίου του παραχωρήθηκε, κατά τη δύναμή του, να ιδή ξαφνικά πλήθος αγγέλων, στολισμένων με λαμπρές στολές, οι οποίοι είχαν κυκλώσει το θυσιαστήριο και είχαν στρέψει το βλέμμα τους προς τα κάτω, σαν να έβλεπε κάποιος στρατιώτες να παρίστανται ενώπιον βασιλέα. Εγώ βέβαια είμαι πεπεισμένος ότι το γεγονός αυτό συνέβη. Εξ άλλου, και άλλος μου διηγήθηκε όχι φήμη που άκουσε από άλλους, αλλά γεγονός που αξιώθηκε ο ίδιος να ιδή και να ακούση· ότι δηλαδή οι μέλλοντες να αναχωρήσουν από τον παρόντα κόσμο, αν κοινωνήσουν των αχράντων μυστηρίων με καθαρή τη συνείδηση, όταν πρόκειται να εκπνεύσουν δορυφορούνται από αγγέλους, οι οποίοι χάριν της Θείας Ευχαριστίας τους μεταφέρουν από τον παρόντα στον ουράνιο κόσμο.

Εσύ δεν φρίττεις ακόμη που εισάγεις τέτοια ψυχή σε μία τόσο ιερή τελετή και τοποθετείς στο ιερατικό αξίωμα άνθρωπο με τόσο λερωμένα ενδύματα, όταν ο Χριστός τον εξεδίωξε και από την ομήγυρη των απλών συνδαιτημόνων; Η ψυχή του ιερέα πρέπει να λάμπη σαν φως που καταυγάζει την οικουμένη. Αντίθετα, η πονηρή συνείδηση περιβάλλει με τόσο σκοτάδι τη δική μου ψυχή, ώστε αυτή να είναι πάντοτε βυθισμένη στην αμαρτία και ποτέ να μην αξιώνεται να ατενίση τον Δεσπότη της. Οι ιερείς είναι το αλάτι της γης. Τη δική μου αφροσύνη και την απειρία σε όλα τα πράγματα, ποιος θα μπορούσε να ανεχθή εύκολα εκτός από εσένα, που έχεις συνηθίσει να με αγαπάς καθ᾿ υπερβολήν;

Ο ιερέας λοιπόν δεν πρέπει να είναι μόνο καθαρός τόσο, όσο απαιτεί η υψηλή διακονία της οποίας αξιώθηκε, αλλά να είναι πολύ συνετός και έμπειρος πολλών πραγμάτων, επί πλέον δε να γνωρίζη όλα τα σχετικά με τον κοσμικό βίο, όχι λιγότερο από εκείνους οι οποίοι κινούνται μέσα στον κόσμο, παράλληλα όμως να είναι απηλλαγμένος από αυτά, περισσότερο και από τους μοναχούς, οι οποίοι ασκούνται στα ερημικά όρη. Επειδή είναι ανάγκη να συνομιλή με άνδρες, οι οποίοι και γυναίκες έχουν και παιδιά ανατρέφουν και δούλους έχουν και περιβάλλονται από πολύ πλούτο και στα δημόσια πράγματα ενασχολούνται και συμμετέχουν στην άσκηση της εξουσίας, πρέπει για τους λόγους αυτούς να έχη διαφορετική συμπεριφορά.

Όταν δε κάνω λόγο για διαφορετική συμπεριφορά, δεν εννοώ να είναι ύπουλος, κόλακας, υποκριτής, αλλά πλήρης από ελευθερία και παρρησία, παράλληλα όμως να γνωρίζη πότε να είναι συγκαταβατικός, όταν οι καταστάσεις το απαιτούν, επί πλέον δε χρηστός και συνάμα αυστηρός. Διότι δεν είναι δυνατό να αντιμετωπίση με τον ίδιο τρόπο όλους τους ποιμαινομένους, όπως ο ιατρός δεν μπορεί να θεραπεύση με την ίδια μέθοδο όλους τους ασθενείς, ούτε ο κυβερνήτης του πλοίου αντιμετωπίζει τη μανία των ανέμων ακολουθώντας μία πορεία μόνο. Και το πλοίο αυτό, την Εκκλησία, την περιβάλλουν συνεχείς κακοκαιρίες, οι οποίες δεν την προσβάλλουν μόνο εξωτερικά, αλλά αναφύονται και στο εσωτερικό της. Η αντιμετώπιση όλων αυτών των αντιξοοτήτων προϋποθέτει πολλή συγκατάβαση και ακρίβεια.

ε. Ο ιερέας πρέπει να είναι επιτήδειος σε όλα.

Όλα δε τα ανωτέρω προσόντα σε ένα και μόνο σκοπό αποβλέπουν, στη δόξα του Θεού και στην οικοδομή της Εκκλησίας. Ο αγώνας των μοναχών είναι μεγάλος και ο μόχθος πολύς, αλλά εάν κάποιος συγκρίνη με την καλή διαχείριση της επισκοπικής εξουσίας τους ιδρώτες που απαιτούνται στη μοναχική ζωή, θα διαπιστώση ότι υφίσταται τόσο μεγάλη διαφορά, όση μεταξύ βασιλέα και ιδιώτη. Στον μοναχισμό αν και απαιτείται πολλή προσπάθεια, ο διεξαγόμενος αγώνας είναι κοινός για την ψυχή και το σώμα, η επιτυχία δε του σκοπού επιτυγχάνεται μάλλον με την οικοδομή του σώματος. Σε περίπτωση μάλιστα που αυτό δεν είναι εύρωστο, η επιθυμία δεν εκδηλώνεται, αφού δεν μπορεί να μετατραπή σε πράξη.

Τούτο συμβαίνει διότι η συντονισμένη και συστηματική νηστεία, ο ύπνος στο έδαφος, η αγρυπνία, η απλυσία, ο πολύς ιδρώτας και όλα τα λοιπά, όσα συντελούν στην ταλαιπωρία του σώματος, όλα καθίστανται ανωφελή αν το σώμα που πρόκειται να δαμασθή δεν είναι εύρωστο. Στην περίπτωση όμως του επισκόπου απαιτείται αμιγώς η ψυχική δύναμη, η δε ευρωστία του σώματος δεν συνεισφέρει καθόλου για να δείξη την αρετή αυτής. Γιατί σε τι μπορεί να συμβάλη η σωματική μας ισχύς, ώστε να μη είμασθε ούτε αυθάδεις, ούτε οργίλοι, ούτε προπετείς, αλλά νηφάλιοι, σώφρονες, κόσμιοι και όλα τα υπόλοιπα, με τα οποία ο μακάριος Παύλος συνέθεσε την εικόνα του αρίστου επισκόπου. Το τελευταίο δεν θα μπορούσε να ειπωθή για την αρετή του μονάζοντος.

Αντίθετα, όπως οι μεν θαυματοποιοί χρειάζονται πολλά όργανα, τροχούς, σχοινιά και μαχαίρια, ενώ οι φιλόσοφοι δεν χρειάζονται τη συνδρομή εξωτερικών αντικειμένων, αλλά όλη τους η τεχνική στηρίζεται στα ψυχικά τους χαρίσματα, το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση των ποιμένων. Οι μεν μοναχοί έχουν ανάγκη από κατάλληλους τόπους, για να θεραπεύουν τη σωματική ευπάθεια, ώστε ούτε πολύ απομακρυσμένοι να είναι από τη συναναστροφή των ανθρώπων, παράλληλα δε να επωφελούνται από την ησυχία που παρέχει η ηρεμία. Επίσης δεν πρέπει να στερούνται το εύκρατο κλίμα, διότι τίποτα δεν είναι πλέον ανυπόφορο, ο κατατρυχόμενος από τις νηστείες ταυτόχρονα να ταλανίζεται από τους νοσηρούς ανέμους.

στ. Η διαποίμανση του πλήθους είναι μεγαλύτερο σημείο καρτερίας από τη μοναχική άσκηση.

Όσον δε αφορά στην κατασκευή των ενδυμάτων και στην ανεύρεση της τροφής, πόσες δυσκολίες αντιμετωπίζουν, δεδομένου ότι αναγκάζονται να φροντίζουν για όλα αυτά μόνοι τους, δεν χρειάζεται να αναφέρω κάτι επί του προκειμένου στην παρούσα στιγμή. Ο ιερέας βέβαια δεν χρειάζεται να κοπιάση για τίποτα από όλα αυτά, αφού όσα πράγματα δεν βλάπτουν είναι κοινά με όλων των άλλων ανθρώπων.

Εξ άλλου ο ιερέας έχει αποκείμενη όλη του την επιστήμη στους θησαυρούς της ψυχής. Αν κάποιος επιλέγει να ζη απομονωμένα και να αποφεύγη τη συναναστροφή με πολλούς ανθρώπους, προσωπικά θα το θεωρούσα δείγμα της καρτερίας, αλλά όχι και ικανό τεκμήριο της ψυχικής ανδρείας. Πρόκειται για κάτι παρόμοιο με τον κυβερνήτη του πλοίου, ο οποίος ενόσω είναι μέσα σε λιμάνι δεν μπορεί να παράσχη ακριβή εικόνα περί των ικανοτήτων του, ενώ εκείνος ο οποίος μπόρεσε να διασώση το σκάφος του κατά τη διάρκεια θαλασσοταραχής στη μέση του πελάγους, δεν μπορεί να αμφισβητηθή από κανένα ότι είναι κυβερνήτης άριστος.

ζ. Ο μοναχός και ο ιερέας δεν ωφελούνται στον ίδιο βαθμό από την άσκηση.

Δεν πρέπει λοιπόν ούτε και τον μοναχό να θαυμάζουμε πολύ και με υπερβολή, διότι διαβιώνοντας αυτός σε απομόνωση δεν ταράσσεται, ούτε διαπράττει πολλά και μεγάλα αμαρτήματα, ούτε υφίσταται πιέσεις από πράγματα που ερεθίζουν και διεγείρουν την ψυχή. Αν όμως κάποιος, ο οποίος αναγκάσθησε να ζη μέσα στα πλήθη και να φέρη τις αμαρτίες των πολλών, έμεινε αμετακίνητος και σταθερός, οδηγώντας με ασφάλεια την ψυχή του στη γαλήνη και την ηρεμία μέσα από τις φουρτούνες, αυτός δικαιολογημένα θα έπρεπε να χειροκροτείται και να θαυμάζεται από όλους, διότι επέδειξε με ικανό τρόπο την ψυχική του ανδρεία.

Μην απορής όμως και συ ο ίδιος για το γεγονός ότι επειδή απέφευγα τις δημόσιες εμφανίσεις και τη συναναστροφή με πολλούς ανθρώπους, είναι εύλογο να μη έχω πολλούς εχθρούς, όπως θα ήταν επίσης εύλογο αν κοιμόμουν να μη αμάρτανα, αν δεν μαχόμουν να μη σκοτωνόμουν, αν δεν αγωνιζόμουν να μη βαλλόμουν. Πες μου, ποιός θα μπορούσε να μιλήση εναντίον μου και να αποκαλύψη τη μοχθηρία μου; Η οροφή αυτή και το σπιτάκι τούτο; Αυτά δεν μπορούν να μιλήσουν. Μήπως η μητέρα μου, η οποία γνωρίζει τα σχετικά προς εμένα καλύτερα από όλους τους άλλους ανθρώπους; Πολύ περισσότερο δεν θα το πράξη αυτή, αφού δεν έχουμε τίποτα κοινό για να μοιράσουμε ούτε ποτέ φιλονικήσαμε.

Αλλά και αν αυτό συνέβαινε, δεν υπάρχει καμμία τόσο άστοργη και μισότεκνη μητέρα, η οποία αυτόν που έτεξε με πόνους και ανέθρεψε να τον κακίζη και να τον διαβάλλη ενώπιον όλων, ανθιστάμενη σε κάθε εκβιασμό. Βέβαια, αν κάποιος θέλη να εξετάση με ακρίβεια το ποιόν της ψυχής μου, θα ανακαλύψη πολλά σαθρά σ᾿ αυτήν, κάτι που και συ, ο οποίος έχεις συνηθίσει να μου πλέκης το εγκώμιο σε όλους, δεν αγνοείς. Και για να πεισθής ότι δεν σου τα λέγω όλα αυτά από μετριοπάθεια, θυμήσου πόσες φορές σου είπα, όταν πολλές φορές αναφερθήκαμε στο συγκεκριμένο ζήτημα, αν κάποιος δηλαδή μου έλεγε να επιλέξω σε ποιόν τομέα θα ήθελα να καταξιωθώ, στη διοίκηση της Εκκλησίας ή στον μοναχικό βίο, χίλιες φορές θα επέλεγα το πρώτο με βεβαιότητα. Ποτέ εξ άλλου δεν παρέλειψα να μακαρίζω ενώπιόν σου εκείνους οι οποίοι ευδοκίμησαν στη διακονία αυτή.

Ότι δε αυτό που μακάριζα δεν θα απέφευγα, αν μπορούσα να ανταπεξέλθω σ᾿ αυτό με επιτυχία, κανείς δεν μπορεί να αντιλέξη. Όμως, δεν μπορούσα να πράξω διαφορετικά, διότι τίποτα δεν είναι τόσο άχρηστο στη διοίκηση της Εκκλησίας, όσο η αργία και η αμεριμνησία, την οποία άλλοι μεν θεωρούν ως θαυμάσια άσκηση, εγώ όμως ως παραπέτασμα της φαυλότητάς μου, για να συγκαλύπτω τα περισσότερα από τα ελαττώματά μου και να μη τα αφήνω να φαίνονται. Πράγματι, εκείνος ο οποίος εθίστηκε να ζη αμέριμνα και ήσυχα, ακόμη και αν διαθέτη σημαντικά προτερήματα, θορυβείται από την έλλειψη της εμπειρίας και ταράσσεται, με αποτέλεσμα η απειρία του αυτή να του αφαιρή πολλά από τα προσόντα που διαθέτει.

Όταν δε ο υποψήφιος ταυτοχρόνως υστερεί στα διανοητικά προσόντα και είναι άπειρος των απαιτήσεων που έχει το επισκοπικό αξίωμα, όπως μάλιστα συμβαίνει στην περίπτωσή μου, τότε δεν θα διαφέρη σε τίποτα από τα λίθινα ομοιώματα, αν αποδεχθή τη διακονία αυτή.

Για τον λόγο αυτόν ακριβώς, όσοι προέρχονται από το μοναχικό τάγμα, πολύ λίγοι καταφέρνουν να διακριθούν στους αγώνες που απαιτεί το επισκοπικό αξίωμα, οι περισσότεροι δε από αυτούς αποτυγχάνουν και ακολούθως αναγκάζονται να υπομένουν χαλεπές και αηδείς καταστάσεις. Και δεν είναι αφύσικο τούτο, διότι όταν οι αγώνες και οι ασκήσεις δεν είναι για τους ίδιους στόχους, ο άπειρος δεν διαφέρει πολύ από τον αγύμναστο αθλητή. Πρέπει δηλαδή ο αναλαμβάνων την επισκοπική διακονία να καταφρονή τη δόξα, να είναι πάνω από την οργή και πλήρης συνέσεως.

Για τον ασκητή όμως δεν απαιτείται κάποιος ανάλογος αγώνας, διότι δεν έχει να κάνη με πολλούς εριστικούς ανθρώπους, ώστε να φροντίζη να καταπνίγη την ορμή του θυμού, ούτε με επαινέτες και κόλακες, ώστε να ασκηθή στην παραθεώρηση των επαίνων του πλήθους. Αλλά και η σύνεση που απαιτείται στη φροντίδα της Εκκλησίας δεν είναι κάτι που τους αφορά σε αξιοσημείωτο βαθμό. Όταν λοιπόν οι μοναχοί εισέλθουν στον στίβο της ζωής, για τις δυσκολίες της οποίας δεν έχουν την κατάλληλη πείρα, περιπίπτουν σε απορία, ζαλίζονται, νοιώθουν αμηχανία, επειδή δε δεν μπορούν να προκόψουν στην αρετή και αυτά που είχαν όταν ήλθαν πολλοί πολλές φορές τα απώλεσαν.